Բանկային խարդախությունը Հայաստանում․ մասշտաբներ, նոր սխեմաներ և հակազդման միջոցներ
ԵՐԵՎԱՆ, 23 հունիսի. /Նովոստի–Արմենիա/. Հայաստանում գրանցվում է ֆինանսական խարդախությունների աճ։ Թվային տնտեսության անցմանն ու առցանց ծառայությունների ակտիվ օգտագործման ֆոնին չարագործները դառնում են ավելի խորամանկ։ Իշխանություններն ու բանկերը ձեռնարկում են պատասխան միջոցներ, սակայն առանցքային է մնում քաղաքացիների զգոն և գիտակից վարքագիծը։
Մեղավոր են դյուրահավատությունը և տեխնիկական միամտությունը
Ինչպես նշել է ՀՀ Կենտրոնական բանկի նախագահ Մարտին Գալստյանը, խարդախության մեծ մասի պատճառը քաղաքացիների կողմից անձնական տվյալների՝ PIN-կոդերի, CVV–ի, գաղտնաբառերի և հաստատման կոդերի կամավոր փոխանցումն է։
«Եթե ձեր ամբողջ «զինանոցը» փոխանցում եք զրուցակցին, արդեն անհնար է ապահովել պաշտպանություն– ընդգծել է նա։
Գալստյանը հիշեցրել է, որ չպետք է վստահել անծանոթ համարներից եկած զանգերին, նույնիսկ եթե զանգողը ներկայանում է որպես բանկի աշխատակից։ Նման դեպքերում պետք է ընդհատել զրույցը և ինքնուրույն կապ հաստատել բանկի հետ պաշտոնական հեռախոսահամարով։
Խաբեության նոր սխեմաներ՝ «5G-ի բարելավումից» մինչև «անհատական առաջարկներ»
Խարդախները գործում են ոչ միայն բանկերի անունից։ Հաճախ կիրառվում են զանգեր, որոնք իբր կատարվում են բջջային օպերատորների կամ սպասարկող ընկերությունների կողմից։ Սխեման պարզ է․ զոհին տեղեկացնում են «ինտերնետի կարգավորման» կամ «հավելվածի թարմացման» անհրաժեշտության մասին, խնդրում անցնել հղմամբ կամ մուտքագրել կոդ։ Արդյունքում նրանք ստանում են հասանելիություն բանկային հավելվածներին և գումար հափշտակում։
Ֆիքսված մասշտաբներ․ հարյուրավոր դեպքեր և հազարավոր տուժածներ
2025 թվականի առաջին եռամսյակում գրանցվել է բանկային խարդախության 408 դեպք։ Այս թիվը կարող է ավելի մեծ լինել, քանի որ ոչ բոլոր դեպքերի վերաբերյալ է ներկայացվել պաշտոնական դիմում։
Ընդ որում, ԿԲ-ի տվյալներով, որոշ բանկեր օպերատիվ կերպով փոխհատուցում են վնասը, եթե բանկը մեղավոր է՝ օրինակ՝ համակարգի խափանման կամ պրոդուկտի թերությունների պատճառով։
Բանկերն ընդառաջ են գնում. ժամկետի հետաձգումներ
Երեք հայկական բանկեր՝ ID Bank-ը, Inecobank-ը և Ardshinbank-ը, մայիսին որոշել են հետաձգել խարդախություններից տուժած հաճախորդների պարտավորությունների մարումը։ Ժամկետը՝ 3-ից 5 տարի։ ԿԲ ղեկավարը նշել է, որ վերջնական որոշումները կընդունվեն հետաքննությունների ավարտից հետո, և եթե պարզվի, որ հաճախորդը մեղավոր է, ապա վերադառնալու է սովորական վճարային գրաֆիկին։
Նաև պայմանավորվածություն է ձեռք բերվել, որ այդ հետաձգումները կերկարաձգվեն այնքան ժամանակ, քանի դեռ կոնկրետ գործով քննությունը շարունակվում է։ Այս պահին նման հետաձգում ստացել է մոտ 230 քաղաքացի։
Պաշտպանության ուժեղացում․ նոր պահանջներ և ապահովագրություն
ԿԲ նախագահի տեղակալ Արմեն Նուրբեկյանի խոսքով՝ կարգավորող մարմինը քննարկում է առցանց նույնականացման պահանջների խստացման և խարդախություններից ապահովագրության մեխանիզմի ներդրման հնարավորությունը։ Բացի այդ, քննարկվում են օրենսդրական միջոցներ՝ բարեխիղճ հաճախորդների իրավունքները պաշտպանելու համար։
Գլխավորը թվային հիգիենան է
ԿԲ նախագահի կարծիքով՝ անցումը թվային միջավայրին պահանջում է անվտանգության նոր մշակույթ։ ««Փականների» մեխանիզմներն այժմ դարձել են թվային, և մենք պետք է զգոն լինենք ոչ միայն ֆիզիկական բանալիների, այլև թվային գաղտնաբառերի նկատմամբ», – նշել է նա։
Նյութը պատրաստվել է ԱՄԻ «Նովոստի–Արմենիա»– ի և ՀՀ կենտրոնական բանկի Սպառողների զորակցման կենտրոնի (www.abcfinance.am) «Ֆինանսական գրագիտություն» համատեղ նախագծի շրջանակում։
