«Հայերին թաքցնողները մահապատժի կենթարկվեն». թուրք «Շերլոքի»` Ցեղասպանությունը հաստատող նոր փաստաթուղթը (ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐ)

ԵՐԵՎԱՆ, 5 մայիսի. /Նովոստի-Արմենիա/. Թուրք պատմաբան Թաներ Աքչամը Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ նոր աղմկահարույց արխիվային փաստաթուղթ է բացահայտել։

Փաստաթուղթը, որը գրված է թուրքական բանակի հրամանատարներից Մահմուդ Քյամիլ փաշայի կողմից և կրում է երկրի ներքին գործերի նախարարության կնիքը, հրապարակել է Ստամբուլի «Ակօս» հայկական պարբերականը, գրում է tert.am–ը։

Թաներ Աքչամի ներկայացրած արխիվային փաստաթուղթը 1915թ.-ի հուլիսի 24-ին գրված հեռագիր է, որը քննվել է 1919-1921թթ.-ին «Իթթիհաթ վե թերաքի»-ի պարագլուխների` Ստամբուլում կայացած դատավարությունների ընթացքում: Այդ հեռագրում Օսմանյան կայսրության տարբեր շրջանների տեղական ինքնակառավարման մարմիններին զգուշացում է տրվում պատժել այն մահմեդականներին, ովքեր իրենց տներում հայեր են թաքցնում։


Հայերին օգնող մահմեդականներին իրենց տան դիմաց կախաղանով սպառնացող Մահմուդ փաշան պահանջում է տեղական ինքնակառավարման մարմիններից իրավիճակը պահել ուշադրության կենտրոնում:

Հեռագրի ամբողջական թարգմանությունը ներկայացնում ենք ստորև.

«Մենք պարզել ենք, որ որոշ գյուղերում և ավաններում մահմեդականները թաքցնում են հայերին: Կառավարության որոշումներին դեմ գնալով հայերին իրենց տներում պահողների տները պետք է ավերել, իսկ իրենց կախաղան բարձրացնել հենց իրենց տան դիմաց: Կատարեք կարգադրությունները, և տեղահանության դատապարտված գեթ մեկ հայի տեղում չմնալու խնդիրը կատարելուն պես տեղեկացրեք մեզ: Կրոնափոխվելով մահմեդականացած հայերը նույնպես պետք է տեղահանվեն: Եթե նրանց պատսպարողները զինված ուժերի ներկայացուցիչներ են` զինվորական ծառայության հետ նրանց կապերը կխզվեն, իսկ եթե ղեկավար պաշտոնի զինվորականներ են` կզրկվեն պաշտոնից և կկանգնեն ռազմական դատարանի առաջ»:

Օսմաներենով գրված հեռագիրը տառադարձված է եղել նաև հայատառ թուրքերենով:



Մահմուդ փաշան թեմայի վերաբերյալ ևս մի հեռագիր է հղել արդեն ավելի ուշ` նույն թվականի օգոստոսի 1-ին և որոշակի հավելումներ կատարել նախորդ հրամանի վերաբերյալ:

Երկրորդ հեռագրում հրամանատարն ընդգծում է, որ կարգադրությունը չպետք է վերաբերվի պետության անմիջական հսկողությամբ մահմեդական ընտանիքներին բաժանված հայ կանանց և որբերին իրենց տներում պահողներին: Նամակի վերջում Մահմուդ Քյամիլը կրկին հավելում է. «Որ կրոնից կամ ազգությունից ուզում է լինեն` հայերին թաքցնողները պետք է մահապատժի արժանանան»:



 Օրեր առաջ պատմաբան Թաներ Աքչամը ևս մեկ կարևոր փաստաթուղթ էր հրապարակել Հայոց ցեղասպանության ժամանակ «Իթթիհաթ վե թերաքի»-ի անդամների վարած քաղաքականության վերաբերյալ: -0-