ԵՐԵՎԱՆ, 25 ապրիլի. /Նովոստի-Արմենիա/. Յուրաքանչյուր տարի ապրիլի 24-ին աշխարհասփյուռ հայությունը քարացած հետևում է` արդյոք ԱՄՆ նախագահը ապրիլի 24-ին նվիրված իր ավանդական ելույթում «ցեղասպանություն» կանվանի՞ Օսմանյան կայսրությունում 1,5 մլն հայերի ոչնչացումը, թե ոչ: Եվ 2017 թվականը բացառություն չէր. ոչ սպասումների, ոչ այն առումով, որ դրանք չարդարացան։
Պատմական ակնարկ
Հայոց ցեղասպանությունը ճանաչելու կամ չճանաչելու հարցն առաջին անգամ կանգնեց ԱՄՆ Կոնգրեսի առջև դեռևս «սառը պատերազմի» տարիներին, երբ ԱՄՆ օրենսդրական մարմինը համարեց, որ դրա բաց քննարկումը կարող է հանգեցնել Թուրքիայի բացասական արձագանքին։
Իրավիճակը փոխվեց 1974 թ.-ին, երբ Թուրքիան զորք ուղարկեց Կիպրոսի տարածք: Ի պատասխան ագրեսիայի նման ակտի` ԱՄՆ-ն Թուրքիայի նկատմամբ էմբարգո սահմանեց: Հենց այդ ժամանակ Վաշինգտոնը չխոչընդոտեց «Անմարդկային հանցագործությունների զոհերի հիշատակի օրվա մասին» N. 148 բանաձևին: Ընդունված բանաձևի համաձայն` ապրիլի 24-ը պաշտոնապես հայտարարվեց Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր: Այդպիսով, ԱՄՆ-ն դարձավ աշխարհի միակ երկիրը, որի նախագահը պաշտոնապես դիմում է հայերին յուրաքանչյուր ապրիլի 24-ին:
1978 թ-ին ԱՄՆ նախագահ Ջիմմի Քարթերը առաջին անգամ օգտագործեց «ցեղասպանություն» եզրույթը` նկարագրելով Օսմանյան կայսրությունում 1915-1923 թթ.-ի իրադարձությունները: Իսկ Ռոնալդ Ռեյգանն իր նախագահության առաջին տարում աջակցել է հայ-ամերիկյան համայնքին Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման հարցում:
Նախընտրական արշավներիի ժամանակ Բիլ Քլինթոնը, Ջորջ Բուշ կրտսերը և Բարաք Օբաման խոսել են բարձր մակարդակով Հայոց ցեղասպանության մասին ճշմարտությունը բարձրաձայնելու անհրաժեշտության մասին: Սակայն ընտրվելով նախագահի պաշտոնում` նրանք խախտել են իրենց խոստումը` վախենալով փչացնել Թուրքիայի հետ իրենց հարաբերությունները:
ԱՄՆ գործող նախագահ Դոնալդ Թրամփը, սակայն, որևէ խոստում չի տվել։
Ոչինչ չի փոխվել...
ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը 1915 թ.–ի ողբերգական իրադարություններին նվիրված իր ուղերձում չօգտագործեց «ցեղասպանություն» բառը, այլ կիրառեց «Մեծ եղեռն» եզրույթը, որը հայերենից թարգմանաբար նշանակում է «Մեծ ցեղասպանություն»։
Այսօր մենք հիշում և ոգեկոչում ենք նրանց հիշատակը, ովքեր տուժել են «Մեծ Եղեռնի»՝ 20-րդ դարի ամենազանգվածային վայրագությունների ժամանակ: Սկսած 1915 թվականից՝ մեկուկես միլիոն հայ տեղահանվեց, սպանվեց կամ մահվան դատապարտվեց Օսմանյան կայսրության գոյության վերջին տարիներին»,- ասվում է ԱՄՆ նախագահի հայտարարության մեջ, որը տարածել է Սպիտակ տան մամուլի ծառայությունը։
Վերբալ մարմնամարզություն
Հայոց ցեղասպանության թանգարան–ինստիտուտի տնօրեն Հայկ Դեմոյանը «Նովոստի–Արմենիա» գործակալությանը պարզաբանեց, թե որն է «ցեղասպանություն» և «մեծ եղեռն» եզրույթների տարբերությունը։
««Ցեղասպանություն» եզրույթն իրավաբանական հասկացություն է, այլ ոչ թե պատմական կատեգորիա։ Այն մարդկության պատմության մեջ գրանցված ամենասարսափելի հանցագործությունն է, որը պատասխանատվություն է ենթադրում», – ասաց Դեմոյանը։
Նրա խոսքով, «Մեծ եղեռն» եզրույթն ունի նեղ ազգային նշանակություն և չի ենթադրում որևէ իրավաբանական պարտավորություն։
«Ես դա անվանում եմ վերբալ մարմնամարզություն, երբ որոշ առաջնորդներ փորձում են օգտագործել այլ ձևակերպումներ` «ցեղասպանություն» եզրույթը շրջանցելու համար։ Սակայն եկեք չլինենք միամիտ. եթե անգամ Թրամփը հաջորդ տարի արտասանի այդ բառը, ԱՄՆ–ի ռազմավարական հեռանկարներում և արտաքին քաղաքական ուղղությունում որևէ բան չի փոխվի», – ասաց Դեմոյանը։
Մեկնաբանելով կարծիքն այն մասին, որ մեծ ռեսուրսներն ու միլիոնավոր դոլարները, որոնք հայկական լոբբին ուղղում է ԱՄՆ–ում Հայոց ցեղասպանության ճանաչման գործընթացի առաջխաղացման վրա, փաստորեն, զուր են վատնվում` Դեմոյանը հայտարարեց, որ գերտերությունների համար հարցի գինն ամբողջովին այլ է, և չափվում է ոչ թե լոբբիստական ակտիվությամբ կամ ծախսված միջոցներով, այլ միայն շահերով։
«Հարկավոր է աշխատել։ Հայաստանը, որպես պետություն, որպես միջազգային իրավունքի սուբյեկտ և աշխարհասփյուռ հայությունը պետք է ոչ թե սպասեն, այլ պատրաստ լինեն, այսինքն ունենան սեփական օրակարգը, որոշակի հզորությունն ու ներուժը միջազգային քաղաքական գործոն լինելու համար», – ասաց Դեմոյանը։
Նա կարծում է, որ այս պահին դա այդպես չէ։ Ավելին, նրա խոսքով, ոչ ոք հայերի փոխարեն չի իրականացնի անհրաժեշտ աշխատանքը։
«Պետք է ունենալ քաղաքական կամք և մի կողմում թողնել նեղ անհատական, խմբակային շահերը, անհանդուրժողականությունը Հայաստանի և սփյուռքի հարաբերություններում և հարցը կտրուկ դնել. հարկավո՞ր է, արդյոք, որպեսզի հարցը լուծվի մեր օգտին», – ասաց Դեմոյանը։–0–
Ծանոթացեք լուրերին առաջինն ու քննարկեք դրանք մեր Telegram-յան ալիքում
