ԵՐԵՎԱՆ, 10 փետրվարի. /Նովոստի–Արմենիա/. Հայաստանի Արագածոտնի մարզի Աղցք գյուղում արքայական դամբարանի պեղումները կսկսվեն առաջիկայում, երեքշաբթի լրագրողներին ասաց Մշակույթի նախարարության պատմամշակութային ժառանգության գիտահետազոտական կենտրոնի փոխտնօրեն Հակոբ Սիմոնյանը։
«Հայաստանում հնագիտական պեղումները մեծ թափ են հավաքում։ Ամեն տարի մեր երկրում աշխատանքներ են տարվում մշակույթի շուրջ 50-60 հուշարձանների տարածքում։ Բայց Աղցքի պեղումները բացառիկ են, քանի որ դրանք ունեն ինչպես պետական, այնպես էլ մշակութային նշանակություն։ Այստեղի դամբարանը վաղ միջնադարի միակ հուշարձանն է, որը հստակ պատմագրություն ունի։ Այն հիշատակվել է հայ մեծ պատմաբանների` Մովսես Խորենացու, Փավստոս Բյուզանդի աշխատություններում»,– նշեց Սիմոնյանը։
Նա ավելացրեց, որ այդ դամբարանի պատմությունը բավականին դրամատիկ է` պարսից արքա Շապուհը ներթափանցել է Անիի ամրոց, քանդել արքայական դամբարանները և հափշտակել այնտեղ պահվող անհաշվելի գանձերն ու արքայական աճյունները։ Հայկական բանակը` սպարապետ Վասակ Մամիկոնյանի գլխավորությամբ, հետապնդելով պարսից բանակին, պարտության է մատնել նրան` վերադարձնելով առևանգածը։
«Միջնադարի պատմաբանները պատմում են, որ հայ և հեթանոս արքաների աճյունները խառնելու պատճառով նրանց չի հաջողվել հուղարկավորել Էջմիածնի տաճարում, հենց այդ պատճառով Արագած լեռան ստորոտին նոր դամբարան է կառուցվել»,– ասաց Սիմոնյանը։
Նրա խոսքով` ենթադրվում է, որ Աղցքի դամբարանում հուղարկավորվել են Արշակունիների ( I—V դդ.) և Արտաշեսյանների (մ.թ.ա. II դար– մ.թ. I դար) արքաների աճյունները, քանի որ Մովսես Խորենացու ձեռագրերում հիշատակվում է, որ այնտեղ թաղվել են «մեր բնիկ իշխանավորները»։
Սիմոնյանն ավելացրեց, որ Աղցքի դամբարանը միշտ եղել է համընդհանուր ուշադրության կենտրոնում, և, վերջիվերջո, Հայաստանի Ազգային ժողովում բարձրացվել է մշակույթի այդ հուշարձանի պահպանման հարցը, քանի որ այն բավականին անմխիթար վիճակում է։
«Նախորդ տարի Հայաստանի վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը ժամանել էր Աղցք, և տեղում որոշվել է Աղցքի դամբարանի պեղումների պետական ծրագիր մշակել»,– նշեց Սիմոնյանը։
Փորձագետը նշեց, որ առաջին անգամ դամբարանի պեղումները կատարվել են իր գլխավորությամբ դեռ 1974 թվականին։
«Մենք ծրագրում ենք սկսել, հենց եղանակային պայմանները մի փոքր լավանան, քանի որ մենք կցանկանայինք որոշ աշխատանքներ ավարտել մինչև ապրիլի 24–ը, որպեսզի Հայոց ցեղասպանության 100–ամյա տարելիցին ժամանած արտասահմանյան պատվիրակությունները կարողանան այցելել այս մեծ պատմամշակութային հուշարձան»,– ավելացրեց Սիմոնյանը։
Պեղումների ծրագիրը նախատեսված է երեք տարվա համար։ Հնագիտական աշխատանքների համար պետությունը հատկացրել է 50 մլն դրամ (104 հազ դոլար)։ Առաջին տարում ծրագրվում է ծախսել 17 մլն դրամ (35 հազ դոլար)։
Պեղումներից հետո երկրորդ փուլը հուշարձանը վերականգնելն է, ինչպես նաև` այդ տարածքում թանգարան հիմնելը։ «Բոլոր աշխատանքների ավարտից հետո այդ վայրը գրավիչ զբոսաշրջային կենտրոն կդառնա»,– ասաց Սիմոնյանը։ -0-
