ԵՐԵՎԱՆ, 9 սեպտեմբերի./Նովոստի–Արմենիա/. Դուք հարստացել եք, սիրելի տատիկը ձեզ ժառանգություն է թողել։ Կարծես` պետք է ուրախանալ։ Բայց պարզվում է, որ ժառանգություն ստանալը բավականին հոգսաշատ գործ է, ավելի լավ է նախօրոք իմանալ այս բարդ գործի բոլոր նրբությունները։ Հաշվի առնելով այս բոլոր հանգամանքները` «Նովոստի–Արմենիա» գործակալությունը որոշել է ներկայացնել Հայաստանում ժառանգության գործընթացն ու հնարավոր բարդությունները։
Ընդհանուր տեղեկություն
Սկզբից նշենք, որ ժառանգության հետ կապված իրավահարաբերությունները կարգավորվում են ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի նորմերով (70–79–րդ հոդվածներ)։ Ժառանգությունն այն ամենն է, ինչ պատկանել է հանգուցյալին նրա կյանքի ընթացքում և պահպանվել է նրա մահից հետո։ Դա կարող է լինել շարժական կամ անշարժ գույք, գումար, արժեթղթեր, գույքային իրավունքներ և պարտավորություններ, որոնք չեն դադարում մահից հետո և կարող են փոխանցվել նրա ժառանգներին։
Միաժամանակ ժառանգման որոշ իրավունքները և ժառանգատուի հետ կապված պարտավորությունները չեն փոխանցվում, մասնավորապես` ալիմենտային իրավունքներն ու պարտավորությունները, քաղաքացու կյանքին կամ առողջությանը պատճառված վնասի փոխհատուցման իրավունքը, անձնական, ոչ գույքային իրավունքները և ոչ նյութական ապրանքները, իրավունքներն ու պարտավորությունները, որոնք օրենքով չեն կարգավորվում ժառանգությամբ։
Հայաստանում ժառանգման գործընթացը տեղի է ունենում կտակի միջոցով և օրենքով։ Միաժամանակ կտակն ունի առավելություն, որքան էլ դժգոհ լինեն հարազատները, ժառանգությունը կփոխանցվի օտար մարդու, եթե այդպիսին է ժառանգատուի կամքը, որը ձևակերպվել է գրավոր և հաստատված է նոտարի կողմից։
Իհարկե, կա միայն մեկ բացառություն. ժառանգության մեջ առաջնահերթ ու պարտադիր մասնաբաժին են ստանում անաշխատունակ հարազատները։ Ընդ որում նրանք կստանան այն ամենի կեսը, ինչ նախատեսվում էր ստանալ կտակի բացակայության դեպքում։
Ժառանգությունը` որպես բեռ
Ժառանգությունը հաճախ ընկալվում է որպես որոշակի նվեր։ Բայց հաշվի առեք, որ դառնալով ժառանգ, ունեցվածքի և դրա իրավունքների հետ միասին ձեզ են փոխանցվում նաև պարտավորությունները, ձեզ են փոխանցվում նաև ժառանգատուի պարտքերը։ Ձեզ պե՞տք է նման գլխացավանք, գուցե ավելի լավ է հրաժարվե՞լ նման բեռից։
Նշենք, որ հայկական օրենսդրությամբ` նման բան հնարավոր է։ Բայց ժառանգը կարող է հրաժարվել ամբողջ ժառանգությունից, բայց ոչ դրա մի մասից։ Այսինքն կամ նա ընդունում է օրենքով կամ կտակով իրեն փոխանցված ամբողջ ունեցվածքը կամ ոչինչ չի ստանում։ Իսկ եթե ժառանգը հրաժարվել է իր մասնաբաժնից, իսկ հետո մտափոխվել է, նա արդեն ոչինչ չի ստանա, հետ ճանապարհ չկա։ Ընդ որում չի կարելի հրաժարվել ժառանգության պարտադիր մասից։
Ժառանգության համար հարկեր վճարվու՞մ են
Հանգուցյալի մտերիմները (ծնողները, երեխաները, ամուսինը) չեն վճարում հարկեր ժառանգություն ստանալու համար։ Արվեստի, գրականության, գիտության ստեղծագործությունների, ինչպես նաև բացահայտումների և արդյունաբերական նմուշների հեղինակների ժառանգներին վճարվող պարգևատրումները ևս չեն հարկվում։ Մնացած ժառանգները պետք է ստացված եկամուտներից հարկ վճարեն բնական կամ դրամական տեսքով։
Ի՞նչ է հարկավոր ժառանգությունը ձևակերպելու համար
Դիմել ժառանգատուի բնակության վայրի նոտարական գրասենյակ ժառանգությունն ընդունելու համար մահվան օրվանից 6 ամսվա ընթացքում։
Նոտարի մոտ ձևակերպել ժառանգությունը ստանալու դիմում (դիմումը ձևակերպվում է ժառանգատուի գույքի գտնվելու վայրով։)
Ի՞նչ անել, եթե 6 ամսում չես հասցրել
Պատկերացնենք, որ ժառանգությունն ընդունելու համար նախատեսված 6 ամիսն անցել է, իսկ մյուս ժառանգներն այն արդեն ընդունել են։ Այստեղ իրավիճակն այպիսին է։ Եթե ժառանգները դեմ չեն, որ դուք ևս ընդունեք ժառանգությունը, ապա հարցը կարելի է լուծել առանց դատարանի։ Այս դեպքում դուք պետք է կրկին դիմեք նոտարական գրասենյակ։ Իսկ եթե ժառանգությունն ընդունող ժառանգները համաձայնության չեն գալիս, ապա դուք պետք է դիմեք դատարան և ապացուցեք, որ բաց եք թողել այդ ժամկետը հարգելի պատճառներով։
Ու՞մ կարելի է համարել ժառանգ
Ցանկացած ֆիզիկական անձ՝ անկախ տարիքից, ունակություններից կամ անգործունակությունից, քաղաքացիությունից, սեռից, ռասայից կամ սոցիալական ծագումից։ Կախված ժառանգատուի հետ ազգակցության աստիճանից՝ ժառանգներն առանձնանում են հերթականությամբ, ընդ որում՝ որքան մոտ է ազգակցական կապը, այնքան ավելի բարձր է ժառանգություն ստանալու հավանականությունը։
- առաջին հերթին ժառանգներ են համարվում ժառանգատուի երեխաները, ամուսինն ու ծնողները։ Ժառանգատուի թոռները ժառանգում են ներկայացման իրավունքով (այն ուժի մեջ է մտնում այն դեպքում, եթե ժառանգատուն մահացել է ժառանգության բացումից առաջ։ Այդ դեպքում նրա մասնաբաժինը փոխանցվում է նրա երեխաներին և կիսվում է նրանց միջև հավասարապես)։
- երկրորդը ժառանգներ են համարվում ժառանգատուի հարազատ եղբայրներն ու քույրերը։ Ժառանգատուի եղբայրների և քույրերի երեխաները (զարմիկները) ժառանգում են ներկայացման իրավունքով։
- երրորդը ժառանգներ են համարվում ժառանգատուի պապն ու տատը՝ ինչպես հոր, այնպես էլ մոր կողմից։
- չորրորդը ժառանգներ են համարվում ժառանգատուի ծնողների եղբայրներն ու քույրերը:
Հարազատներից ովքե՞ր չեն կարող հավակնել ժառանգությանը
Անարժան ժառանգները, որոնք չեն ստանա ժառանգություն։ Դրանք այն մարդիկ են, ովքեր ժառանգատուի նկատմամբ կատարել են անբարոյական կամ հակաօրինական գործողություններ։ Օրինակ, դատարանով անարժան ժառանգներ կարող են ճանաչվել մեծահասակ երեխաները, ովքեր չեն օգնել ծեր ծնողներին, բայց նրանց մահից հետո ուզում են տիրանալ ծնողների ունեցվածքին կամ ծնողական իրավունքներից զրկված ծնողները, ովքեր հավակնում են մահացած երեխաների ժառանգությանը։ Ինչպես կտակով, այնպես էլ օրենքով ժառանգությունից սովորաբար զրկվում են այն անձինք, ովքեր դիտավորյալ խոչընդոտել են ժառանգատուի կողմից նրա վերջին կամքի կատարմանը։ Եվ իհարկե ժառանգ չեն կարող լինել այն անձինք, ովքեր կյանքից զրկել են ժառանգատուին կամ հնարավոր ժառանգներից որևէ մեկին։ Անարժան ժառանգների այս կատեգորիաները պատժվում են օրենքով։
Ամեն դեպքում դուք եք որոշում ընդունել, թե հրաժարվել ժառանգությունից։ Կարևոր է, որպեսզի կարևոր որոշումն ընդունեք մեծ պատասխանատվությամբ՝ գիտակցելով բոլոր հանգամանքները։
Նյութը պատրաստվել է ԱՄԻ «Նովոստի–Արմենիա»– ի և ՀՀ կենտրոնական բանկի Սպառողների շահերի պաշտպանության և ֆինանսական կրթման կենտրոնի (www.abcfinance.am) «Ֆինանսական գրագիտություն» համատեղ նախագծի շրջանակում։–0–
