Հայ գիտնականները իրենց կովկասցի գործընկերներին կոչ են անում սկսել Աղվանքի պատմական ուսումնասիրությունը

ԵՐԵՎԱՆ, 3 սեպտեմբերի./Նովոստի-Արմենիա/. Հայ գիտնականները իրենց կովկասցի գործընկերներին կոչ են անում սկսել Աղվանքի պատմական ուսումնասիրությունը։ Այս մասին երկուշաբթի հայտարարեց հայտնի հայ թուրքագետ, ՀՀ ԳԱԱ արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը՝ ելույթ ունենալով «Աղվանքի պետականությունը և էթնոմշակութային ժառանգությունը» միջազգային գիտական համաժողովի ժամանակ։

Նրա խոսքերով, համաժողովի անցկացումը Աղվանքի հիմնախնդիրների տարբեր ասպեկտների շուրջ լուրջ ուսումնասիրություններ կատարելու յուրօրինակ հրավեր է։

«Սա ճշմարտության համատեղ որոնման գործընթաց է, որի ժամանակ տարբեր մոտեցումների և կարծիքների բախման արդյունքում հիմքեր են ստեղծվում պատմական իրականությունը ավելի խորը հասկանալու համար»,- ասաց Սաֆրաստյանը։

Նա հույս հայտնեց, որ այս գործընթացին հետագայում կմիանան նաև Ադրբեջանի գիտնականները։

«Օրինաչափ է, որ այդ նախաձեռնությունը դուրս է գալիս Հայաստանից, քանի որ հենց հայկական էթնոսն է տվել ուժեղագույն քաղաքական խթանը և հոգևոր ներքին մղումը ալբանական պետականության ծագման համար, և հենց հայկական պատմագրական ավանդույթն է պահպանել այս պետության մասին տեղեկությունների հիմնական համալիրը»,- ասաց Սաֆրաստյանը։

Նրա խոսքերով, «Ադրբեջանի կողմից աճող համառությամբ փորձեր են ձեռնարկվում մեր իրականության ամենատարբեր ոչ գիտական ասպեկտները պատմական իրականություն տեղափոխելու նպատակով»։

«Աղվանքի պատմական ուսումնասիրությունը թույլ կտա աստիճանաբար վերացնել պատմական իրականության նկատմամբ նման մոտեցումը, առավել ևս, որ այդ պետականությունը պահանջում է լուրջ և օբյեկտիվ ուսումնասիրություն»,- ասաց Սաֆրաստյանը։

Աղվանքը արևելյան Անդրկովկասի տարածքում գտնվող հնագույն պետություններից է, բնակեցված է տարբեր ազգություններով, այդ թվում ՝ ալբանացիներով (Կասպից ծովի ափին, Արաքս և Քուռ գետերի ներքին հոսանքի մոտ)։Աղվանքի հատուկ տեղը պատմության մեջ բացատրվում է նրանով, որ նրա տարածքում էին գտնվում «Կովկասի դարպասները»   (Չոլա քաղաքը ժամանակակից Դերբենտի շրջանում), որոնք որպես կամուրջ կապում էին Եվրոպան և Ասիան։

Մ.թ.ա. 1 դարում Աղվանքի ժողովուրդը Հայաստանի և Վրաստանի ժողովուրդների հետ հերոսական պայքար էր մղում հին հռոմեացիների դեմ՝ նրանց Անդրկովկաս ներխուժելու ժամանակ (Լուկուլայի արշավները մ.թ.ք. 69-97 և Պոմպեյի արշավները 66-65 մ.թ.ա.)։

Մ.թ.ա. 3-5 դդ. Աղվանքում քրիստոնեությունը ընդունվում է որպես պետական կրոն։ Աղվանքի քրիստոնեական եկեղեցու առաջնորդն էր ինքնավար ալբանացի կաթողիկոսը։

5-րդ դարում Աղվանքը հակասասանյան ապստամբության (450—451) ամենաակտիվ մասնակիցներից էր, որը գլխավորում էր հայ իշխան Վարդան Մամիկոնյանը։ 6-րդ դարում սասանիդները ոչնչացրեցին ալբանացի թագավորների դինաստիան, իսկ 7-րդ դարում սասանիդյան շահինշահերի լծի դեմ շարունակական պայքար մղելու արդյունքում Աղվանքի անկախությունը վերականգնվեց։

7-րդ դարում Աղվանքի ամենանշանավոր տիրակալը Ջևանշիր Գիրդիմանսկին էր [638—670]։ Նրա օրոք լայն զարգացում ստացավ ալբանական գիրը և կազմվեց «Աղվանների պատմությունը», որը պատկանում էր հայ պատմաբան Մովսես Կաղանկատվացու գրչին, որն էլ հանդիսանում է Աղվանքի պատմության հիմնական աղբյուրը։

8-րդ դարում Աղվանքի բնակչության մեծ մասը մուսուլմանացվեց Խալիֆաթի կողմից։ 9-10 դդ. ընթացքում ալբանացի իշխաններին հաջողվեց մի քանի անգամ, կարճ ժամանակով Աղվանքում վերականգնել արքայական իշխանությունը։ --0—