Սոցիալական գովազդ. Հայաստանը բաց է թողնում հասարակության հետ աշխատանքի հզոր գործիք (ՎԻԴԵՈ)

ԵՐԵՎԱՆ, 28 հունիսի. /Նովոստի-Արմենիա/. Հայաստանը, չօգտագործելով սոցիալական գովազդը, բաց է թողնում հասարակության հետ աշխատանքի հզոր գործիք: 

Այս մասին ուրբաթ «Նովոստի-Արմենիա» մամուլի կենտրոնում ասաց «Աուդիո–Վիզուալ լրագրողների ասոցիացիա» ՀԿ–ի նախագահ Արզուման Հարությունյանը։  

Ըստ փորձագետի, Հայաստանը ոլորտի ինստիտուցիոնալ կայացման կարիք ունի և պատրաստ է կառավարության քննարկմանը ներկայացնել ոլորտի զարգացման հայեցակարգը: 

Բաց թողնված հնարավորություն 

Ինչպես նշեց Հարությունյանը, 2011 թ.-ին Հայաստանում փորձ է արվել մշակել սոցիալական գովազդի զարգացման հայեցակարգ, որը ներկայացվել է կառավարության քննարկմանը: Հայեցակարգը նախատեսում էր ինչպես օրենսդրական փոփոխությունների վերաբերյալ առաջարկություններ, այնպես էլ դրա իրականացման մեխանիզմներ, այդ թվում` «տեխնիկական առաջադրանքի» ձևավորում, արդյունքների իրականացում և մոնիտորինգ:

Սակայն, ըստ նրա, փաստաթուղթն այդպես էլ չհաստատվեց, քանի որ հայեցակարգի ընդունման համար անհրաժեշտ էր նախագահի եզրակացությունը, որը մինչ օրս չկա:

Չնայած դրան, փաստաթուղթն ունեցավ դրական արդյունքներ, մասնավորապես, փոփոխություններ կատարվեցին հեռարձակման քաղաքականության մեջ: Հայաստանի հանրային հեռուստաընկերությանն արգելվեց տեղադրել առևտրային գովազդ` թողնելով միայն սոցիալական գովազդը:

«Այստեղ առաջացավ բացթողում, քանի որ չկար հանձնաժողով, մարմին, որը կստուգեր սոցիալական գովազդի համապատասխանատվությունն և առևտրային բաղադրիչի բացակայությունը: Չկար մարմին, որը կսահմաներ սոցիալական գովազդի չափանիշները և շրջանակները», - ասաց Հարությունյանը:

Նա նշեց, որ 2016 թ.-ին կառավարությունը մի նոր որոշում կայացրեց, համաձայն որի Մշակույթի նախարարությանը հանձնարարվեց ստեղծել այդ հանձնաժողովը, որը պետք է որակավորեր սոցիալական գովազդը, սակայն հանձնաժողովը լիարժեք չէր, մենք ունեցանք 20 հոգուց բաղկացած հանձնաժողով, որի անդամներից շատերը կապ չունեին գովազդի շուկայի հետ։

Փորձագետի խոսքով, խնդիրը նաև այն էր, որ հանձնաժողովի աշխատանքը կրում էր ֆորմալ բնույթ։ 

«Հազարից մեկ էր լինում հանձնաժողովի բոլոր անդամներին մեկտեղել մի տեղ, առավել ևս որ նրանց աշխատանքը հասարակական էր, այսինքն` անվճար, և բոլոր հայտերն ավտոմատ հաստատվում էին», – նշեց Հարությունյանը։

«Հանձնաժողովն առ այսօր չունի սոցիալական գովազդի չափորոշիչներ։ Օրինակ, եթե հայտը չի հաստատվել, պետք է հնարավոր լինի դիմել դատարան` սեփական իրավունքները պաշտպանելու համար։ Չկա հայտը հաստատելու կամ մերժելու որևէ չափանիշ», – ասաց Հարությունյանը։   

Գովազդ` շեշտադրումով 

Ինչպես նշեց Հարությունյանը, 6 ամիսների ընթացքում իրականացվեց սոցիալական գովազդի մոնիտորինգ։ Հետազոտությունը ցույց տվեց, որ ոլորտը բավականաչ վատ վիճակում է գտնվում։ 

Ուսումնասիրվեց 4 նախարարություն` Առողջապահության, Մշակույթի, Կրթության և գիտության, Աշխատանքի և սոցիալական նախարարությունները։ Պարզվեց, որ տարեկան ստացվում է սոցիալական գովազդի 3–5 հայտ, ընդ որում օրինակ ԱՄՆ–ում տարեկան 330 հազար հոլովակ է թողարկվում։

«Կա սոցիալական քաղաքականության ծրագիր։ Սոցիալական գովազդը պետք է նպատակաուղղված լինի այդ ծրագրի իրականացմանը։ Սակայն մեզ մոտ ամեն մի նախարարություն իր ուժերով կամ ինչ–որ պատվերով ինչ–որ բան է անում», – ասաց նա։ 

Որպես օրինակ նա նշեց, որ Առողջապահության նախարարությունը հանդես է գալիս շատ լավ նախաձեռնությամբ, այդ թվում` նախարարի մասնակցությամբ, թողարկում է շտապօգնության մեքենաները չարգելակելու, հակածխախոտային հոլովակներ։ 

«Սա շատ գովելի, լավ փաստ է, բայց այն կրում է թռուցիկ բնույթ, կանոնակարգված չէ։ Որպեսզի դրանք լինեն շարունակական` ազդեցության աստիճաններով, տրամաբանական շղթաներով, feedback–ով, պետք է մշակել չափորոշիչներ, որոնք մենք այսօր, ցավոք սրտի, չունենք», – ասաց Հարությունյանը։

Նա ընդգծեց, որ սոցիալական գովազդը չպետք է լինի կցկտուր, հազվադեպ հեռարձակվի առանձին ռեսուրսներով, այն պետք է ներկայացվի որպես հետևողական քաղաքականություն, որն իր առջև պետք է դնի կոնկրետ նպատակ, ազդի մարդկանց ենթագիտակցության վրա, և սա մեկ օրվա հարց չէ։

Նրա խոսքով, կարևոր է նաև սոցիալական գովազդի ֆորմատը։ Հարկավոր է հաշվի առնել ազգային ավանդույթներն ու սիմվոլիկան, որպեսզի դրանք իրենց հերթին ազդեցություն գործեն, այլ ոչ թե կասկած առաջացնեն։ 

Որպես օրինակ նա բերեց հակածխախոտային քաղաքականության շրջանակում Առողջապահության նախարարության թողարկած սոցիալական գովազդը, որտեղ գլխավոր նշանաբանն էր «Անծուխ Հայաստան»։ Ինչպես նշեց փորձագետը, «ծուխ» Հայաստանում նաև նշանակում է մարդու տունը, ընտանիքը` խորհրդանշելով օջախը։ 

«Եթե դու ասում ես «Անծուխ Հայաստան», բնական է միջին սերնդի մոտ առաջանում է հակակրանք», – ընդգծեց Հարությունյանը։ 

Միաժամանակ նա նշեց, որ ՀՀ–ում գործող միջազգային կազմակերպությունների սոցիալական հոլովակների ուշադրության կենտրոնում են հայտնվել հաշմանդամների, մարդկանց թրաֆիկինգի խնդիրները, ներառական կրթությունը, երեխաների իրավունքները, ընտանեկան բռնությունը, տուբերկուլյոզի և ՁԻԱՀ–ի դեմ պայքարը։

Ապագան սոցիալական գովազդինն է 

Հարությունյանը կարծում է, որ այսօր Հայաստանում շատերը չեն գիտակցում սոցիալական գովազդի արժեքն ու նշանակությունը։ 

«Հայաստանը սոցիալական գովազդի ոլորտի ինստիտուցիոնալ կայացման կարիք ունի։ Դա նշանակում է, որ բոլոր կարևոր օղակները, որոնք պետք է նպաստեն սոցիալական խնդիրների բացահայտմանը, ձևավորմանն ու ներկայացմանը, ինչպես նաև սոցիալական գովազդի ազդեցության աստիճանի չափմանը, պետք է համախմբվեն։ Հիմնական պատվիրատուն պետք է լինի պետությունը», – ասաց Հարությունյանը։

Նա նշեց, որ համաշխարհային պրակտիկայում սոցիալական գովազդի հիմնական մասի պատվիրատուն` մոտ 60-70%, պետությունն է, մնացած մասինը` հասարակական և հումանիտար կազմակերպությունները։

«Երկուշաբթի մենք կառավարությանը կներկայացնենք մեր հայեցակարգը` համատեղ աշխատանք սկսելու համար։ Եվ ես այս անգամ լիահույս եմ, որ մենք կկարողանանք կառուցողական երկխոսության միջոցով հասնել Հայաստանում սոցիալական գովազդի ինստիտուցիոնալ կայացմանը», – ընդգծեց Հարությունյանը։ 

Նա նշեց, որ հայեցակարգը նախատեսում է բազմակողմանի մոտեցումներ` ԶԼՄ–ների և հեռուստատեսության մասին օրենքներում նախատեսված օրենսդրական փոփոխություններից մինչև հարկային փոփոխություններ, մասնավորապես առաջարկվում է նախատեսել հարկային արտոնություններ այն ընկերությունների համար, որոնք կտեղադրեն սոցիալական գովազդ։

Բացի այդ նախատեսվում է, որ հատուկ հանձնաժողովը կիրականացվի սոցիալական գովազդի մոնիտորինգ` ըստ իրավական և բովանդակային չափորոշիչների, որպեսզի հնարավոր լինի հասկանալ ուղղությունն ու ուղղումներ կատարել։ 

«Ես ավելի քան հավատացած եմ, որ կոնցեպտը ծափողջյուններով անցնելու է։ Եթե ես գտնեի, որ մեր կառավարությունը մոտ չի գա այս հայեցակարգին, այդքան ժամանակ ու էներգիա չէի վատնի։ Ես խորապես վստահ եմ, որ կառավարությունը հետաքրքրված կլինի սոցիալական գովազդի զարգացմամբ, քանի որ այն կայացած հասարակության ինդիկատորն է», – եզրափակեց Հարությունյանը։–0–