Հայաստանը՝ հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման գործընթացում նախաձեռնողի դերն իր վրա վերցնելով և շահեկան դիրքում հայտնվելով՝ կարող է ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում ևս նախաձեռնողականություն ցուցաբերել, լրագրողներին ասաց Գլոբալիզացիայի և տարածաշրջանային համագործակցության վերլուծական կենտրոնի ղեկավար Ստեփան Գրիգորյանը։
«Ակնհայտ է, որ Ադրբեջանի և Հայաստանի, Ադրբեջանի և Ղարաբաղի միջև վստահության լիովին բացակայության պայմաններում ղարաբաղյան հակամարտությունը հնարավոր չէ լուծել»,- ասաց Գրիգորյանը՝ նշելով, որ Հայաստանը կարող է նախաձեռնությամբ հանդես գալ և ԵԱՀԿ ՄԽ-ին առաջարկել կողմերի միջև հանդուրժողականության և փոխըմբռնման մթնոլորտի ստեղծման հարցը բանակցային գործընթացի անկապտելի մաս դարձնել։
Ըստ Գրիգորյանի՝ եթե, օրինակ, Ադրբեջանը համաձայնի թեկուզ որևէ տնտեսական համագործակցություն սկսել Հայաստանի հետ, դա կարող է նման վստահության ստեղծման առիթ դառնալ։
Բացի այդ, փորձագետը նշեց, որ Երևանը կարող է բարձրացնել Բաքվի կողմից Կանադայում մեծ ութնյակի երկրների գագաթնաժողովի ժամանակ՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ պետությունների ղեկավարների կողմից արված հայտարարության դրույթների տակ ստորագրելու հարցը։
Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահներ Դմիտրի Մեդվեդևի, Բարաք Օբամայի և Նիկոլա Սարկոզիի ընդունած հայտարարության մեջ նշվում է, որ Մինսկի խմբի համանախագահ-պետությունների ղեկավարները «քայլ առաջ են համարում երկու կողմերի կողմից այն փաստի ընդունումը, որ ամուր կարգավորումը պետք է հիմնվի մի շարք սկզբունքների հիման վրա, որոնց թվում են, մասնավորապես, Լեռնային Ղարաբաղի շրջակա տարածքների վերադարձը, Լեռնային Ղարաբաղի միջանկյալ կարգավիճակը, որն անվտանգության և ինքնավարության երաշխիքներ է ապահովում, Հայաստանը և Լեռնային Ղարաբաղը կապող միջանցքը»:
«Եթե փաստաթղթի ստորագրումից հետո Ադրբեջանը ետ կանգնի փաստաթղթի թեկուզ մեկ կետը կատարելուց, ապա ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահ երկրները պետք է պարտավորվեն միակողմանիորեն ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի անկախությունը»,- ասաց Գրիգորյանը՝ նշելով, որ սա հակամարտությունների կարգավորման հանրահայտ մեխանիզմ է, որն ավելի վաղ կիրառվել է նաև Կոսովոյում։
Ըստ փորձագետի՝ փաստաթղթում առկա Հայաստանի համար որոշ վտանգավոր դրույթներն այդ կերպ կարող են չեզոքացվել։
Ղարաբաղյան հակամարտությունը սկսվել է 1988 թվականին, երբ գերազանցապես հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարեց Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու մասին: 1991թ. դեկտեմբերի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղում հանրաքվե անցկացվեց, որի ժամանակ մասնակիցների 99,89 տոկոսը քվեարկեց Ադրբեջանից լիովին անկախանալու օգտին:
Դրան հետևեցին Ադրբեջանի ձեռնարկած լայնածավալ ռազմական գործողությունները, որոնք հանգեցրին նրան, որ նրանք կորցրեցին վերահսկողությունը ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի, այլև հարակից յոթ շրջանների նկատմամբ:
1994թ. մայիսի 12-ին զինադադարի վերաբերյալ եռակողմ համաձայնագրի կնքումից հետո հակամարտության գոտում դադարեցին ռազմական գործողությունները, որոնց արդյունքում երկու կողմից էլ եղավ շուրջ 25-30 հազար զոհ և մոտ մեկ միլիոն մարդ ստիպված լքեց բնօրրանը:
Հրադադարի ռեժիմ հաստատելու վերաբերյալ համաձայնագիրը մինչ այսօր ուժի մեջ է: 1992 թվականից ի վեր հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ բանակցություններ են տարվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում, որի համանախագահներն են ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան: -0-
