ՀԲ–ի հետազոտություն. ի՞նչն է խանգարում գործարար հայուհու կարիերային

ԵՐԵՎԱՆ, 5 ապրիլի. /Նովոստի Արմենիա/. Ժամանակակից հայուհուն հասանելի են ինստիտուտներն ու ունեցվածքը տնօրինելու հնարավորությունը։

Նա մեծ դժվարություններ չի ունենում նաև աշխատանքի տեղավորման հետ կապված: Սակայն դատական համակարգի հասանելիությունը սահմանափակ է մեր կանանց համար, նրանց համար նաև դժվար է վարկ ստանալ: Այս մասին նշվում է Համաշխարհային բանկի խմբի «Կանայք, բիզնեսն ու օրենքը 2018» զեկույցում, որում դիտարկվում են այն օրենքները, որոնք դժվարացնում են կանանց աշխատանքային և ձեռնարկատիրական գործունեությունն աշխարհի 189 երկրներում, այդ թվում` Հայաստանում:

Այս ուսումնասիրությունն Համաշխարհային բանկը հրապարակում է երկու տարին մեկ անգամ: Ներկա` հինգերորդ զեկույցում առաջին անգամ կիրառվում է 100 բալանոց սանդղակ, որը թույլ է տալիս ավելի հստակ հետևել առաջընթացին բարեփոխումների իրականացման գործում:  

Մասնավորապես, մոնիտորինգ անցկացված ամեն երկրի համար սահմանվում են վարկանիշային միավորներ զեկույցով նախատեսված յոթ ցուցանիշներից յուրաքանչյուրով` գույքի տնօրինում, աշխատանքի տեղավորում, աշխատանքային գործունեության խթանում, ինչպես նաև ինստիտուտների, դատական համակարգի, վարկերի նկատմամբ հասանելիություն և կանանց պաշտպանությունը բռնություններից:

Զեկույցի հեղինակներն արձանագրում են, որ ոչ մի երկրի չի հաջողվել հավաքել առավելագույն միավոր (100) յոթ ցուցանիշներից յուրաքանչուրով:Լավ ցուցանիշներ ունեցող երկրների թվում են Միացյալ Թագավորությունը, Նոր Զելանդիան ու Իսպանիան: Որպես կանոն, ամենաբարձր միջին միավորներ ցուցաիշների մեծամասնությամբ հավաքում են Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպություն անդամ երկրները` եկամտի բարձր մակարդակով:

Իրավիճակը Հայաստանում

Ըստ Համաշխարհային բանկի զեկույցի, առավելագույն 100 միավորը Հայաստանը ստացել է «հասանելիություն ինստիտուտների նկատմամբ » և «ունեցվածքի տնօրինում» ցուցանիշներով: Հայաստանը բարձր միավորներ հավաքել է նաև «աշխատանքի տեղավորում» (86 միավոր) ու «աշխատանքային գործունեության խթանում» (80 միավոր) ցուցանիշներով:

Սակայն «հասանելիություն դատական համակարգի նկատմամբ» ցուցանիշով Հայաստանը հավաքել է 50 միավոր, ավելի ցածր միավորներ ՀՀ-ն ստացել է «վարկերի հասանելիություն» (25 միավոր) ու  «կանանց պաշտպանությունը բռնությունից» (20 միավոր) ցուցանիշներով:

Զեկույցում նշվում է, որ կանանց թիվը Հայաստանում կազմում է 1 580 790: Ըստ վիճագրական ծառայության, 2017 թ.-ին Հայաստանում աշխատանքային ռեսուրսները կազմել են 2 021.4 հազար մարդ, որից 54,7% կամ 1 106.9 հազարը կանայք են:

Միաժամանակ, Հայաստանի տնտեսական ակտիվ բնակչության թիվը կազմում է 1230.8 հազար մարդ, որից 47,4%-ը կամ 584.6 հազարը կանայք են: Գործազուրկների թիվը Հայաստանում կազմել է 218.9 հազար մարդ, որից 102.2 հազարը կանայք են (մոտ 46,6%): Այսպիսով, գործազրկության մակարդակը կանանց շրջանում կազմում է 17,4%, իսկ ընդհանուր մակարդակը` 17,7%։

Ինչպես նշվում է զեկույցում, Եվրոպայի ու Կենտրոնական Ասիայի երկրները, որոնց թվում է նաև Հայաստանը, առաջընթաց են արձանագրել գենդերային հավասարության ապահովման հարցում. վերջին երկու տարում նրանք իրականացրել են 15 իրավական բարեփոխումներ, որոնք ուղղված են կանանց մասնակցության ընդլայմանը տնտեսական կյանքում:

Սակայն տարածաշրջանի երկրները հետ են մնում բռնությունից կանանց համապատասխան պաշտպանության ապահովման հարցում, հատկապես աշխատավայրում: Տարածաշրջանում շատ են տարածված կանանց կողմից որոշակի գործերի կատարման սահմանափակումները։

Գենդերային խոչընդոտներն աշխատաշուկայում

ՀԲ զեկույցում նշվում է, որ վերջին երկու տարում 65 երկրների կառավարությունները միջոցներ են ձեռնարկել տնտեսական կյանքում կանանց մասնակցությունը ընդլայնելու ուղղությամբ` իրականացնելով 87 իրավական բարեփոխումներ: Միաժամանակ կանայք հաճախ բախվում են օրենսդրորեն ամրագրված խոչընդոտների հետ, որոնք թույլ չեն տալիս նրանց աշխատանք ստանալ կամ բացել սեփական գոծը` սահմանափակելով վարկային հասանելիությունը կամ ամուսնական ունեցվածքը վերահսկելու հնարավորությունը:

Այսպիսով, 104 երկրներում կանանց արգելվում է աշխատել գիշերային ժամերին  կամ որոշ ոլորտներում, այդ թվում` վերամշակող արդյունաբերության, շինարարության, էներգետիկայի, գյուղատնտեսության, ջրամատակարարման ու տրանսպորտի ոլորտներում: Դա նեղացնում է հնարավորությունների շրջանակն ավելի քան 2,7 մլրդ կանանց համար:

Զեկույցում նշվում է, որ այն երկրներում, որտեղ աշխատանքային օրենսգրքում ամրագրված է գենդերային հավասարության սկզբունքը, ավելի բարձր է նաև աշխատող կանանց մասնաբաժինը և եկամուտների մակարդակը` տղամարդկանց աշխատավարձի համեմատ: