ԵՐԵՎԱՆ, 3 սեպտեմբերի./Նովոստի-Արմենիա/. Օգոստոսի վերջին Ստավրոպոլի մարզի հայերը տոնեցին հայկական Էդիսիա գյուղի՝ Ռուսաստանի հարավում գտնվող ամենահին հայկական բնակավայրերից մեկի հիմնադրման 210-ամյակը։
Ինչպես հայտնեցին Ռուսաստանի հայերի «Երկրամաս» թերթի խմբագրությունից, տոնը սկսվել է կրոնական ուխտագնացությունից դեպի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, որտեղ հանդիսավոր կրոնական արարողություն են անցկացրել Ռուսաստանի հարավի թեմի առաջնորդ, Հայկական Առաքելական Եկեղեցու եպիսկոպոս Մովսես Մովսեսյանը, Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու ավագերեց Տեր-Խաչատուրը, Ստավրոպոլի բոլոր ծխական համայնքների քահանաները։
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին ամենահին հայկական եկղեցին է Ստավրոպոլի մարզում, և միակը, որ պահպանվել է խորհրդային տարիներին։ Այն հիմնադրվել է դեռևս 1830թ., գյուղի կենտրոնական մասում, կառուցված է հում աղյուսից։
Իր ժամանակակից տեսքը եկեղեցին ստացել է 1914թ. Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ՝ ճարտարապետ-շինարար Եֆրեմ Ավշարովի շնորհիվ։ Այս տոնի նախօրյակին եկեղեցում վերանորոգման աշխատանքներ են կատարվել։ Էդիսիի բնակիչները, կորցնելով իրենց մայրենի լեզուն (գյուղի բնակիչները թուրքալեզու հայեր են), եկեղեցու շնորհիվ կարողացել են պահպանել իրենց ինքնուրույնությունը։ Եկեղեցու և ծխական դպրոցների շնորհիվ գյուղում ուսուցումը անցկացվել և անցկացվում է հայերեն լեզվով։ Այժմ հայոց լեզուն ուսումնասիրվում է նաև գյուղի դպրոցում։
Եկեղեցական արարողությունից հետո տոնը շարունակվել է դպրոցի շենքում, որտեղ զարդարված բեմի վրա տեղի է ունեցել համերգ և թատերական ներկայացում։
Տոնին մասնակցելու համար ժամանել էին մեծ թվով հյուրեր, նրանց թվում Ռուսաստանի հայերի միության (ՌՀՄ) կենտրոնական և շրջանային ղեկավարության, երիտասարդական թևի կազմակերպությունների, մարզի հայ համայնքի և կազակների ներկայացուցիչներ, Ստավրոպոլի մարզի Կուրսկի շրջանի ղեկավարությունը, լրագրողներ։
Էդիսիան հիմնադրվել է 1979թ. Ռուսաստանի կայսր Պավել 1-ի հրամանով։ Իր հրամանագրով նա թույլատրել է հիմնադրել գյուղը։ «Հաշվի առնելով Դերբենտի և մյուս շրջանների հայերի խնդրագիրը, հանձնարարում եմ, որպեսզի բոլոր նրանք, ովքեր ցանկանում են փոխադրվել, տեղափոխվեն և ժամանման պես ապրեն իրենց յուրահատուկ կենսակերպով՝ ստանալով հողեր սեփական օգտագործման համար»,- ասվում էր հրամանագրում։
Ի սկզբանե Էդիսիում ապրում էր 50 ընտանիք և արդեն 1833թ. այստեղ ապրում էին 1015 հայեր, իսկ 1906թ.՝ 3748 հայեր։ Էդիսիի հայերը կարողացել են պահպանել իրենց էթնիկ ինքնուրույնությունը, ազգային կենսակերպը, քրիստոնեական հավատը։ Ներկայումս գյուղում ապրում են մոտ 6000 հայեր։
Իր 210-ամյա պատմության ընթացքում Էդիսիան Ռուսաստանին և Հայաստանին բազմաթիվ հրաշալի մարդիկ է տվել։ 1914թ. Կովակսյան մարտագծի կամավոր ջոկատների շարքում կռվում էին նաև էդիսիացիներ։ Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին Խորհրդային բանակ ծառայության են կանչվել 1070 էդիսիացիներ, մահացել է 419 մարդ։ Դա տղամարդ բնակչության 40%-ն էր։ Ավելի քան 600 մարդ պարգևատրվել է շքանշաններով և մեդալներով։ --0—
