Ի՞նչ է գնաճը, և ինչու՞ են գներն աճում

ԵՐԵՎԱՆ, 20 սեպտեմբերի./Նովոստի–Արմենիա/. Մենք ապրում ենք ապրանքների և ծառայությունների աշխարհում, որոնց գները, ցավոք, հիմնականում աճում են։ Մասնագետներն այդ երևույթն անվանում են գնաճ, դա այն իրավիճակն է, երբ նույն գումարով արդեն չի կարելի գնել նույնքան ապրանք, որքան նախկինում։ Բոլորին հասկանալի է, որ բարձր գնաճը վատ երևույթ է, սակայն գնանկումը ևս լավ չէ։ Այստեղ հարկավոր է որոշակի հավասարակշռություն։ «Նովոստի–Արմենիա» գործակալությունը որոշել է խոսել այն մասին, թե ինչու են գներն աճում և ինչպես կարելի է պաշտպանել խնայողություններն «անկուշտ» գնաճից։

Ինչո՞վ է պայմանավորված գների աճը



Գներն աճում են այն ժամանակ, երբ շրջանառության մեջ հայտնվում է ավելի շատ գումար, քան ապրանք։ Արդյունքում, փողն արժեզրկվում է, քանի որ նույն գումարով կարելիէ գնել ավելի քիչ մթերք և այլ իրեր, քան մինչև գնաճի ավելացումը։ Տնտեսագետների մեծ մասը կարծում է, որ գնաճի չափավոր մակարդակն օգտակար է երկրների համար։ Գների չնչին բարձրացումն օգնում է խթանել ներդրումները, ապրանքների և ծառայությունների պահանջարկը, արտադրության զարգացումը, ինչպես նաև նվազեցնում է գործազրկության մակարդակը։ Սակայն գնաճն անխուսափելիորեն նվազեցնում է աշխատավարձով ապրող հասարակ մարդու կենսամակարդակը։ Գնաճի հակառակ գործընթացը կոչվում է գնանկում։ Դա գների անկում է, որն առաջանում է շուկայում ապրանքների պահանջարկի և առաջարկի նվազման ու դրանք գնելու համար նախատեսված գումարի կրճատման հետևանքով։ Գնանկումը կարող է հանգեցնել հետաձգված պահանջարկի, երբ մարդիկ նախընտրում են չգնել այսօր` հույս ունենալով, որ գներն ապագայում ավելի շատ կնվազեն։ Գնանկման հետևանքով կարող է նվազել բանկային վարկավորումը, աշխատավարձերը, ընկերությունների շահույթ և այլն։ Եվ այս ամենից արդյունքում սկսում է տուժել տնտեսությունը։

Ինչու՞ են փողերն արժեզրկվում



Դրա պատճառները շատ են: Հիմնականներից են` վառելիքի, էներգակիրների, էլեկտրաէներգիայի գնի աճը, ապրանքի թանկացումն արտադրական ծախսերի մեծացման հետևանքով: Գնաճն ավելանում է, երբ մարդիկ սպասում են ապրանքների թանկացման և հնարավորինս շատ են գնում որպես պաշար: Արդյունքում ապրանքների գներն ավելի են աճում: Փողերի արժեզրկմանը նպաստում է նաև ազգային արժույթի թուլացումը, վարկերի զանգվածային չվերադարձնելը, հարկերի աճը և այլն:

Ո՞վ է Հայաստանում կառավարում գների աճը



Հայաստանում գնաճը վերահսկվում և կառավարվում է Կենտրոնական բանկի կողմից: 2019 թվականի պետբյուջեում գնաճը սահմանված է 2,7% մակարդակում: Պաշտոնական տվյալներով, 2019 թվականի հունվար-օգոստոսին գնաճը 2018 թվականի նույն ժամանակահատվածի համեմատ կազմել է 1,8 տոկոս: Միաժամանակ, օգոստոսին հուլիսի համեմատ գնանկումը կազմել է 0,4 տոկոս: Պաշտոնական աղբյուրների համաձայն, այժմ երկրում գնաճը պահպանվում է կառավարելի մակարդակում, և կարևոր է, որ այն չի ենթարկվում ուժեղ տատանումների: Գնաճը վերահսկելու համար Կենտրոնական բանկն օգտագործում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը: Գնաճը նվազեցնելու համար կարգավորիչը բարձրացնում է տոկոսադրույքը, ինչը հանգեցնում է վարկերի թանկացման, վարկառուների թվի նվազման, արտադրության կրճատման և սպառման նվազման: Դա նպաստում է գնաճի նվազման և առաջարկի ու պահանջարկի միջև հավասարակշռության վերականգնմանը:

Գնաճի քանի՞ տեսակ գոյություն ունի



Տնտեսագետներն առանձնացնում են երեք տեսակի գնաճ`

- սողացող կամ չափավոր, որը տարեկան չի գերազանցում 10%-ը: Զարգացած երկրներում այն ֆիքսում են մոտ 2 տոկոսի մակարդակում, միջին ցուցանիշը` 3-4 տոկոս:

- քառարշավային, որի դեպքում ցուցանիշը չի գերազանցում 50%-ը: ՀՆԱ-ի աճ արդեն չկա, և եթե կենտրոնական բանկը ոչինչ չձեռնարկի, ապա երկիրը մի քանի տարի հետո դեֆոլտի առաջ կկանգնի:

- հիպերգնաճ` ցուցանիշը գերազանցում է տարեկան 50%-ը: Նման գնաճ կարող է առաջանալ ճգնաժամի ժամանակաշրջանում, կարող է հանդիսանալ տնտեսական մեխանիզմների կաթվածի պատճառ:

Ի՞նչ չի կարելի անել գնաճի ժամանակ



Պետք չէ խուճապի մատնվել և անհապաղ ծախսել վերջին խնայողությունները անհրաժեշտ պաշար գնելու համար: Այդ ժամանակ գումար խնայելու ամենահաջող եղանակներից է այնպիսի ապրանքի գնումը, ինչպիսին են մեքենա, կենցաղային տեխնիկա, զարդեր, թանկարժեք հագուստ: Նմանատիպ գնումները ոչ թե կօգնեն ձեզ խնայել գումարը, այլ հակառակ ազդեցություն կունենան:

Ինչպե՞ս պահպանել խնայողությունները գների աճի դեպքում



Պահեք ձեր խնայողություններն այնպիսի արժույթով, որի դեպքում գնաճի տեմպերն ավելի ցածր են. դա դոլարն է, եվրոն, ֆունտը: Լավագույն լուծումն է բազմարժութային դրամապանակը:

Վարկեր վերցրեք. ավելի լավ է, երբ էժանանում են բանկային միջոցները, ոչ թե ձեր սեփականը: Ձեռք մի տվեք ձեր խնայողություններին, եթե հնարավորություն կա օգտվել «անտոկոս» վարկավորման տարբերակներից:

Գնեք ոսկու ձուլակտորներ: Այդ ազնիվ մետաղը սովորաբար ավելի կայուն է, քան բոլոր արժույթները: Սակայն փողերը ձուլակտորներով պետք է գրագետ փոխարինել և կատարել դա առանց կորստի կարելի է միայն ֆինանսական կազմակերպությունների օգնությամբ:

Ձեռք բերեք անշարժ գույք: Դրա արժեքն անընդհատ աճում է: Եթե ձեռք բերել անշարժ գույքն էժան գնով, այն հնարավոր կլինի վարձով տալ, և դա փողերը չկորցնելու լավ տարբերակ է: Կարելի է նաև գնել հողամաս, քանի որ այն միշտ գին կունենա:

Նյութը պատրաստվել է ԱՄԻ «Նովոստի–Արմենիա»–ի և ՀՀ կենտրոնական բանկի Սպառողների շահերի պաշտպանության և ֆինանսական կրթման կենտրոնի (www.abcfinance.am) «Ֆինանսական գրագիտություն» համատեղ նախագծի շրջանակում: -0-