ԵՐԵՎԱՆ, 9 նոյեմբերի. /Նովոստի–Արմենիա/. Բյուջեն պետության տարեկան եկամուտների և ծախսերի կոնկրետ ծրագիրն է։ Հենց բյուջեն է օգնում հնարավորինս արդյունավետ բաշխել ռեսուրսներն ըստ ժամանակի։
Տարեցտարի Հայաստանում ֆինանսապես գրագետ մարդկանց թիվը մեծանում է, ինչն էլ պայմանավորված է ֆինանսական ոլորտի նկատմամբ նրանց հետաքրքրությամբ, որտեղ հիմնարար փաստաթղթերից մեկը պետական բյուջեն է։
«Նովոստի–Արմենիա» գործակալությունը փորձել է հանրամատչելի կերպով բացատրել, թե ինչ է իրենից ներկայացնում այդ ֆինանսական փաստաթուղթը, որով ապրում է երկիրը մի ամբողջ տարի։
Ինչի՞ համար է առհասարակ պետբյուջեն
Պետբյուջեում սահմանվում են երկրի և նրա քաղաքացիների հիմնական պահանջարկները, որոնք ենթակա են բավարարման պետական միջոցների հաշվին, ինչպես նաև մատնանշվում են պետական գանձարանում ակնկալվող դրամական հոսքերի (հարկերի և այլ մուտքերի) աղբյուրներն ու չափերը։
Խոսքը հաջորդ տարվա ծախսերի և եկամուտների մասին է, որովհետև հաջորդ տարվա պետբյուջեի նախագծերն ընդունվում են ընթացիկ տարվա ավարտին։ Այսպես, ՀՀ 2018 թվականի պետբյուջեի նախագիծը պետք է հավանության արժանանա 2017 թվականի աշնանը։
Որտեղի՞ց են եկամուտները
Պետության եկամուտների հիմնական մասը հարկերն են, որոնք բաժանվում են անուղղակի և ուղիղ հարկերի։
Ուղիղ հարկերն ընդգրկում են շահութահարկը, ինչպես նաև քաղաքացիների եկամտահարկը։ Օրինակ, Հայաստանում շահութահարկը կազմում է 20 տոկոս, մինչդեռ եկամտահարկն օժտված է պրոգրեսիայի կառուցվածքով և կախված է քաղաքացիների աշխատավարձի մեծությունից։
Անուղղակի հարկերն իրենցից ներկայացնում են մատուցվող ծառայություններից կամ ապրանքներից գանձվող գումարներ` ավելացված արժեքի տեսքով։ Հիմնականում դրանք ներառում են ավելացված արժեքի հարկը (ԱԱՀ), մաքսատուրքեր, ակցիզներ և այլ գումարներ։ Հայաստանում ԱԱՀ տոկոսադրույքը կազմում է 20 տոկոս, մինչդեռ ակցիզային գումարները և մաքսատուրքերը կախված են կոնկրետ ապրանքատեսակից։
Պետության համար շահավետ է խթանել բիզնեսի և առևտրի զարգացումը, քանի որ դրանից է կախված նաև ստացվող բյուջետային միջոցների չափը։
Պետությունը միաժամանակ օժտված է նաև այլ, եկամուտների ոչ հարկային աղբյուրներով։ Տվյալ մուտքերը ներառում են պետական վճարովի ծառայություններից, պետական գույքի օգտագործումից, պետական տարբեր ձեռնարկություններից ստացվող եկամուտներ։
Ինչի՞ համար են օգտագործվում ծախսերը
Դրանք օգտագործվում են պետական ծառայողների աշխատավարձերի վճարման, սեփական քաղաքացիների նկատմամբ պարտավորությունների կատարման, մասնավորապես` թոշակների, նպաստների վճարման, ինչպես նաև կենսագործունեության բոլոր ոլորտներում երկրի զարգացման համար։
Загружается новость ... "Лево"
Միաժամանակ նշվում են ծախսերի առաջնահերթ ուղղությունները, որոնցից են պաշտպանությունը, ՏՏ–ն, սոցիալական ոլորտը։ Հայաստանում լարված արտաքին–քաղաքական մթնոլորտի պատճառով պաշտպանական ոլորտի ծախսերը կավելանան։ Այս մասին, մասնավորապես,
խոսել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանը։ Նա նշել է, որ 2018 թ.–ից սկսած երկիրը տարեկան 26–27 մլրդ դրամով ավելացնելու է պաշտպանության համար նախատեսված ծախսերը։ Արդյունքում, 2020 թ.–ին պաշտպանության ծախսերը կկազմեն ՀՆԱ–ի 4%–ը։
Միաժամանակ, պետությունը ձգտում է նվազեցնել ծախսերը։ Այդ նպատակով իրականացվում են միջոցառումներ` ուղղված պետական կառույցների գործունեության արդյունավետության բարձրացմանը։
Այսպես, Հայաստանում իրականացվող օպտիմալացման քաղաքականությունն ուղղված է աշխատանքի նախկին արդյունավետության պահպանմանը (կամ դրա ավելացմանը) նվազագույն ծախսերի դեպքում` ֆինանսական, նյութական և մարդկային ռեսուրսների։
Բյուջեին օգնության են հասնում վարկերը
Բավականին հիմնավոր հարցին այն մասին, թե ինչու՞ է պետությունը ֆինանսներ վերցնում այլ աղբյուրներից, եթե նա ունի սեփական եկամուտները, կա բավականին պարզ պատասխան։
Որոշ դեպքերում պետության եկամուտներն ավելի քիչ են, քան նախատեսված ծախսերը։ Օրինակ, Հայաստանի 2018 թ.–ի պետբյուջեի եկամուտների համախառն ծավալը նախատեսված է 1 տրիլիոն 307 մլրդ դրամ, իսկ ծախսերը` 1 տրիլիոն 464,2 մլրդ դրամ։
Այս ճեղքը (եկամուտների և ծախսերի տարբերությունը) ծածկելու համար, որն անվանում են պակասուրդ (մեր դեպքում այն 156,9 մլրդ դրամ է), պետությունը գործարկում է տարբեր մեխանիզմներ, այդ թվում` պարտք է վերցնում այլ պետություններից և միջազգային կառույցներից։
Իսկ ի՞նչ վիճակում է պետական պարտքը
Հայաստանում պետական պարտքի հետ կապված վիճակը կրիտիկական չէ, այս մասին հայտարարել է ՀՀ ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանը։ Նրա խոսքով, Հայաստանի արտաքին պարտքը 2018 թ.–ին նախատեսված է ՀՆԱ–ի 59%–ի սահմանում։
Բացի այդ, Հայաստանի պարտքերի ճնշող մասը կրում է երկարաժամկետ բնույթ, և դրանց վճարները բաշխված են երկարատև ժամկետներում։
Իսկ, գուցե, ծախսերը կրճատվե՞ն
Տրամաբանական է, բայց ոչ արդյունավետ։ Ֆինանսների նախարար Վարդան Արամյանի խոսքով, նման մեխանիզմն արդյունավետ չէ, քանի որ բյուջետային կրճատումները հանգեցնում են լուրջ սոցիալական հետևանքների բնակչության համար, իսկ երկարաժամկետ հեռանկարում կարող են բացասական հետևանքներ ունենալ նաև պետության համար։
Միաժամանակ, ստացված օտարերկրյա փոխառություններն ուղղվում են ոչ միայն պակասուրդի վերացմանը, այլև տարբեր ոլորտներում իրականացվող պետական ծրագրերին։ Նման քայլերն անհրաժեշտ են պետական խնդիրների իրագործման համար սեփական սահմանափակ միջոցների դեպքում։
Օտարերկրյա միջոցները ներդրվում են կառավարության կողմից նաև տարբեր տնտեսական նախագծերում, որոնք նպաստում են փողերի գեներացմանն ու պետության հետագա բարեկեցությանը։–0–
