Շատ մարդիկ երազում են բնակարանային պայմանների բարելավման կամ ուղղակի սեփական բնակարանի գնման մասին: Սակայն, ցավոք սրտի, մեր ցանկությունները ոչ միշտ են համընկնում մեր հնարավորությունների հետ, և մենք հաճախ ստիպված ենք լինում հրաժարվել սեփական քարակուսի մետրեր գնելու ծրագրերից ու ֆինանսական միջոցների բացակայության պատճառով հրաժարվել այդ մտքերից անորոշ ժամանակով: Սակայն պարտադիր չէ փող կուտակել ու սպասել ծերությանը` բնակարանարային պայմանները բարելավելու համար։ Հենց այս խնդրի լուծման համար բանկերը առաջարկում են հիփոթեք, և եթե խելացի մոտենալ այս հարցին, ապա կարելի է նոր բնակարան ձեռք բերել` չսպասելով անհրաժեշտ գումարի կուտակմանը։

Հիփոթեքը վարկ է, որը դուք վերցնում եք անշարժ գույքը գրավի տակ դնելու դիմաց բնակարան ձեռք բերելու համար: Դա նշանակում է, որ ֆինանսական կառույցը` բանկը կամ վարկային կազմակերպությունը, վճարում են ձեր փոխարեն տուն գնելու համար անհրաժեշտ գումարը, իսկ դուք հետո որոշակի տոկոսով վերադարձնում եք գումարը ֆինանսական կազմակերպությանը, սակայն ոչ թե միանգամից, այլ որոշ ժամանակի ընթացքում ու փոքր բաժիններով:

Գնված անշարժ գույքն ավտոմատ կերպով դառնում է երաշխիք առ այն, որ դուք ժամանակին կվերադարձնենք ձեր պարտքը: Միևնույն ժամանակ, խորհրուրդ է տրվում ուշադիր ծանոթանալ հիփոթեքային այամանների ու փոխառության ձևակերպման հետ, ինչպես նաև ուսումնասիրել հետագա վճարումների նրբությունները, որ չհայտնվել բարդ իրավիճակում ու խուսափել հնարավոր թյուրիմացություններից ապագայում:

Հիփոթեքային վարկավորումը Հայաստանում դանդաղ, բայց աճում է: Վերջին հինգ տարիների ընթացքում բանկերի կողմից տրամադրվող հիփոթեքային վարկավորման ծավալներն աճել են 55 տոկոսով, իսկ վարկային կազմակերպությունների կողմից` 59 տոոսով: Երկրում մեծ ուշադրություն է դարձվում հիփոթեքային վարկավորման զարգացմանը, ինչի մասին վկայում են մի շարք հատուկ ծրագրերը, այդ թվում` սուբսիդավորման պետական ծրագրերը, ինչպես նաև նոր բարեփոխումներն ու կառավարության հրամանները այս ոլորտում:

Հայաստանում հիփոթեքային վարկավորման ծավալների աճին նպաստում է նաև վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի իջեցման արդյունքում տոկոսադրույքների նվազումը: Մասնավորապես, 2017 թվականի սեպտեմբերի վերջի տվյալների համաձայն, հիփոթեքային միջին տոկոսադրույքները դրամով կազմել են 11,8 տոկոս, դոլարով` 10,5 տոկոս, այն դեպքում, երբ 2012 թվականի նույն ժամանակահատվածում տոկոսադրույքները կազմում էին 12,7% և 12,6%: Դրական միտում է նկատվում նաև դոլարային հիփոթեքի համեմատ դրամայինի ծավալների աճի ոլորտում, ինչին նպաստել են ազգային արժույթով հիփոթեքի խթանման պետական ծրագրերը: Այսպես, դրամով հիփոթեքի ծավալը կազմում է 96,7 մլրդ դրամ, իսկ դոլարով` 94,5 մլրդ:

ՀՀ կենտրոնական բանկի տվյալներով, ընդհանուր առմամբ, հիփոթեքային վարկավորման ծավալը 2017 թվականի սեպտեմբերի վերջի տվյալներով կազմում էր 191,2 մլրդ դրամ, մեկ ամսում ապահովվելով 1,8 տոկոսի աճ, իսկ տարվա սկզբի տվյալներով` 4,1 տոկոսով:

Հիփոթեքային վարկի ձևակերպումից առաջ պետք է ուսումնասիրել բանկերի առաջարկները: Այսօր հիփոթեքի տրամադրմամբ զբաղվում է ֆինանսաբանկային կառույցների մեծ մասը, բայց դրանց վարկավորման պայմաններն ու առանձնահատկությունները տարբերվում են: Տվյալ տեղեկությունը կարելի է ուսումնասիրել անմիջապես բանկի բաժանմունքում կամ դրա պաշտոնական կայքում:

Ձեզ համար հիփոթեքային վարկավորման առավել հարմար պայմաններ ընտրելու համար համեմատեք ծրագրերը, օգտվեք հիփոթեքային վարկերի հատուկ հաշվիչներ: Պարտադիր ուսումնասիրեք բանկի պայմանները` նախավճարի նվազագույն չափը, վարկի տրամադրման ժամկետը, տոկոսադրույքները, հավելավճարները, ձեռք բերվող բնակարանի նկատմամբ պահանջները, ապահովագրության հնարավորությունը, արտոնյալ ծրագրերի առկայությունը բնակչության տարբեր խավերի համար, Հայաստանում երրորդ և հաջորդ երեխայի ծննդյան դեպքում ընտանեկան կապիտալի օգտագործումը:

Ներկայում գրեթե բոլոր հայկական բանկերը տեղեկություն են տրամադրում հիփոթեքային վարկավորման պայմանների և առանձնահատկությունների վերաբերյալ իրենց կայքերում, բայց, օրինակ, Ամերիաբանկը հետաքրքիր մոտեցմամբ է հանդես եկել: Բանկի կայքում առկա է ոչ միայն բաժին, որտեղ կարելի է մանրամասն ծանոթանալ գործող սակագներին և ակցիաներին, այլ նաև լրացուցիչ տեղեկություն ստանալ տոկոսադրույքների վերաբերյալ:

Մեզանից շատերը ֆինանսիստներ չեն և միշտ չէ, որ կարող են ինքնուրույն հաշվարկել սեփական եկամուտներհ, ծախսերը և վարկի ներգրավման հնարավորությունները: Էլ ինչ ասել այնպիսի լուրջ վարկի մասին, ինչպիսին հիփոթեքն է:

Այստեղ օգնության են գալիս հենց բանկերը, որոնցից շատերը կանոնավոր ակցիաներ են անցկացնում առավել գրավիչ պայմանների և հաճախորդների համար տոկոսադրույքների առաջարկներով:

Ընդհանուր ֆոնին հատկապես գրավիչ է Ամերիաբանկի հիփոթեքային վարկավորման առաջարկը, որի շրջանակում վարկը տրվում է վարկառուի վարկունակության ցուցանիշների հիման վրա

Դա նշանակում է, որ Ամերիաբանկը ձեր կառաջարկի վարկի տոկոսադրույք, հաշվի առնելով ձեր վարկունակությունը, ապահովման առաջարկված առարկան (գրավը) և վարկի ժամկետը: Այս երեք պարամետրերի, ինչպես նաև մյուս պարամետրերի հիման վրա բանկը գնահատում է հաճախորդի ռիսկը և տոկոսադրույք ստանում: Այն հաճախորդները, ովքեր երեք պարամետրերով կգնահատվեն որպես պակաս ռիսկային, կկարողանան օգտվել առավել ցածր տոկոսադրույքներից և հակառակը: Միաժամանակ, հիփոթեքային վարկավորման նվազագույն տոկոսադրույքները դրամային վարկերի համար կկազմեն 10 տոկոս և ավելի, դոլարայինների համար` 7 տոկոս և եվրոյի դեպքում` 5.5 տոկոս: Վարկը կարելի է ներգրավել 20 տարի ժամկետով: Նմանատիպ ակցիաների գործողության ժամկետները սովորաբար սահմանափակ են լինում: Օրինակ, այս առաջարկից կարելի է օգտվել միայն մինչև 2018 թվականի հունվարի 31-ը: 

Ցանկալի է հիփոթեքը վերցնել այն արժույթով, որով աշխատավարձ կամ այլ եկամուտ եք ստանում, որից և կատարելու եք վճարումները: Այլ արժույթով վարկի դեպքում կարող եք գումար կորցնել փոխարժեքների տատանման ժամանակ: Փաստորեն, այսպիսով դուք կնվազեցնեք փոխարժեքների տատանումների դեպքում հնարավոր ռիսկերը և ամսական ավելորդ գումարներ չեք վճարի: Հաշվի առնելով, որ հիփոթեքային ռեսուրսների ներգրավման դեպքում խոսքը փոքր գումարների մասին չէ, փոխարժեքների տատանումներից եղած կորուստները կարող են բավականին շոշափելի լինել:

Բանկի ընտրությունից և ծրագրի որոշումից հետո փորձագետները խորհուրդ են տալիս վարկային հաշվիչի օգնությամբ բանկի կայքում կամ վարկային խորհրդատուի միջոցով հաշվարկել առաջարկվող վարկի ամսական մոտավոր վճարումները։ Անհրաժեշտ է նաև նախապես իմանալ լրացուցիչ վճարումների մասին (այստեղ մտնում են ապահովագրությունը, հնարավոր հավելավճարները հիփոթեքը ձևակերպելիս)։ Վարկային տոկոսները հաշվարկվում են անվանական տոկոսադրույքով, որը ցույց է տալիս վարկի տոկոսների տարեկան գումարը (արտահայտված տոկոսներով)։ Տոկոսները հաշվարկվում օրական վարկի պարտքի մնացորդին` ելնելով օրացուցային տարվա 365 օրերից։

Հարկ է նաև հիշել, որ բանկն իրավունք ունի փոխել տոկոսադրույքը` կախված ֆինանսական շուկայի կոնյունկտուրայից, ֆինանսական շուկայում բանկի ներգրավված և/կամ տեղաբաշխված տոկոսադրույքների տատանումներից, և/կամ եթե ֆինանսական շուկայում առկա են վարկի տարեկան տոկոսադրույքի փոփոխման իրական նախադրյալներ։

Այդ դեպքում բանկը պարտավոր է իրազեկել վարկառուին տոկոսադրույքի փոփոխության մասին պայմանագրով նախատեսված ժամկետներում։ Իրազեկումն ուղարկվում է պայմանագրում ամրագրված ձևով և հիմք է ծառայում տոկոսադրույքի փոփոխության համար` իրազեկման մեջ նշված ամսաթվից սկսած։ Միաժամանակ վարկի և տոկոսների մարման ժամկետների խախտումների դեպքում գրավադրված գույքի վրա կարող է տույժ դրվել։ Եթե գրավի արժեքը չօ ծածկում վարկառուի պարտավորությունները, ապա դրանք կմարվեն վարկառուի այլ գույքի հաշվին։

Հիփոթեքի տոկոսների վճարումը հաճախ ավելի բարդ է փոխառուի համար, քան «մայր» գումարի մարումը։ Հիփոթեք վերցնողին օգնելու համար պետությունը նախատեսում է տարբեր ծրագրեր։ Օրինակ, Հայաստանում այսօր կարելի է վերցնել հիփոթեք և չվճարել տոկոսներ, դա ձեր փոխարեն կանի պետությունը։ Ինչպե՞ս է դա աշխատում։ Շատ պարզ։ Հարկային օրենսգրքում նախատեսված է եկամտային հարկի հաշվին հիփոթեքի տոկոսների վճարման հնարավորություն։ Պետությունը կվերադարձնի եկամտահարկը տոկոսների վճարման նպատակով, սակայն միայն այն դեպքում, եթե դուք ձեռք եք բերում բնակարանն անմիջապես կառուցապատողից։ Երկրորդային բնակարան գնելու դեպքում ստիպված կլինեք վճարել ինքներդ։ Միաժամանակ, հարկ է նշել, որ 2018 թ.–ի հունվարի 1–ին ուժի մեջ մտած Հարկային օրենսգրքի համաձայն, ներդրվում են սահմանափակումներ եկամտային հարկի հաշվին հիփոթեքային վարկի մարման հարցում։ Մասնավորապես, տոկոսները չեն փոխհատուցվի 55 մլն դրամից ավել գործարքի դեպքում, ինչպես նաև այդ ծրագրով երկրորդային բնակարան գնելու դեպքում։

Չնայած բնակարան ձեռք բերելու ձեր մեծ ցանկությանը, դուք կարող եք բախվել մի խնդրի հետ. բանկը կարող է հրաժարվել ֆինանսավորել ձեր հիփոթեքը։ Պատճառների թվում կարող է լինել ինչպես ոչ բավարար եկամուտը, որն անհրաժեշտ է բոլոր պարտավորությունները մարելու համար, այնպես էլ վարկային վատ պատմությունը։ Պարզապես հարկավոր է հիշել. հիփոթեք ստանալու շանսերն ավելացնելու համար պետք է ներկայացնել բարձր եկամտի մասին փաստաթղթային հիմնավորում, ունենալ վարկային մաքուր պատմություն։ Հիշեք` հայկական բանկերը կարող են վարկային պատմությունը ստուգել ոչ միայն հատուկ Վարկային բյուրոյում, այլ նաև տեղեկատվության փոխադարձ փոխանակման միջոցով։ Այնպես որ մի փորձեք խաբել նրանց։

Բանկի կողմից հավանության արժանանալու շանսերն ավելացնելու համար ավելի լավ է կուտակել հնարավորինս խոշոր գումար սկզբնական վճարի համար, ունենալ լիկվիդային ունեցվածք` մեկ այլ սեփականություն։ Սակայն պետք չէ վշտանալ, եթե նման սեփականություն չկա, բավական կլինի ունենալ լավ երաշխավոր։ Վարկ տրամադրելու մասին բանկի որոշման վրա դրական կարող են ազդել նաև բանկի և հաճախորդի միջև կայացած հարաբերությունները, ինչպես նաև գործնական հեղինակությունը։

Սովորաբար բանկը վարկային հայտի նախնական բավարարման մասին որոշումն ընդունում է անհրաժեշտ փաստաթղթերի ամբողջական փաթեթը ստանալուց հետո երկու աշխատանքային օրվա ընթացքում, իսկ վերջնական որոշումն ընդունվում է փոխառուի կողմից անհրաժեշտ փաստաթղթերի ներկայացումից հետո ութ աշխատանքային օրվա ընթացքում։ Բանկն իր որոշման մասին իրազեկում է հաճախորդին մեկ աշխատանքային օրվա ընթացքում։ Փոխառուն կարող է ստանալ վարկը, եթե վարկային համաձայնագրով նախատեսված բոլոր գրավադրման պայմանագրերը կնքված են։

Վարկը տրամադրվում է գրավադրման պայմանագրերի կնքումից և հայկական օրենսդրությամբ նախատեսված կարգով գրավը ձևակերպելուց հետո մեկ աշխատանքային օրվա ընթացքում։ Եթե բանկի կողմից վարկի հաստատման մասին իրազեկումը ստանալուց հետո հաճախորդը 45 օրվա ընթացքում հաստատում է վարկ վերցնելու իր որոշումը, բանկը սկսում է ձևակերպման և միջոցների տրամադրման ընթացակարգը։

Կարելի է, միայն որոշ դեպքերում։ Օրինակ, սպառողական վարկերի, տրանսպորտային միջոցների ձեռքբերման վարկի, վարկային գծերի և օվերդրաֆտերի դեպքում հաճախորդն իրավունք ունի վաղաժամ մարել վարկային պարտավորություններն` անկախ այն փաստից` նախատեսվա՞ծ է նման պայման վարկային պայմանագրում, թե՞ ոչ։ Մնացած դեպքերում բանկերը կարող են հաշվեգրել տույժեր և տուգանքներ վաղաժամ մարման համար, այդ պատճառով հարկավոր է զգոն լինել։ Օրինակ, եթե դուք փոխել եք աշխատանքն ու հիմա ավելի շատ եք վաստակում կամ ստացել եք ժառանգություն կամ այլ աղբյուրներից միջոցներ ունեք, մի շտապեք վաղաժամ մարել վարկը, դա կարող է ձեզ համար շատ ավելի թանկ արժենալ, քան եթե դուք վճարեիք ձեր ամսական գումարը։ Սակայն կան բանկեր, որոնք հաճախորդների նկատմամբ ավելի ուշադիր մոտեցում են դրսևորում` թույլ տալով մարել պարտքը նախատեսված ժամկետից շուտ։ Օրինակ, Ամերիաբանկը չի նախատեսում տուգանքներ վարկի վաղաժամ մարման դեպքում, եթե դուք հիփոթեքային պայմանագրի ստորագրումից հետո առաջին երեք տարվա ընթացքում բարեխիղճ կերպով կատարել եք բոլոր պարտավորությունները։ Դուք կարող եք հանգիստ խղճով վաղաժամ մարել բոլոր պարտավորությունները` միաժամանակ չունենալով որևէ խնդիր` կապված լրացուցիչ վճարների հետ։

Հիփոթեքի վերաֆինանսավորումը բավականին իրատեսական է։ Պարզապես հարկավոր է հիշել, որ մեկ այլ բանկ կհամաձայնի վերավարկավորել միայն այն դեպքում, եթե դուք մինչ այդ պահը կանոնավոր կերպով վճարել եք հիփոթեքն առանց ժամկետների խախտման և ուշացման։ Փաստորեն, արդեն այս բանկն է մարում ձեր բոլոր պարտավորությունները, և դուք պարտավորվում եք գումար վճարել միայն նրան։

Ըստ հայկական օրենսդրության, բանկերում վարկերի վերաֆինանսավորման ընթացակարգերը դյուրացվել են։ Այսպես, եթե հաճախորդը ցանկանում է տեղափոխել իր հիփոթեքային վարկը մեկ այլ բանկ, ապա նրանից չի պահանջվում առաջնահերթ սեփականատիրոջ համաձայնությունը։ Մեկ այլ բանկի հետ պայմանագրի վերակնքումից հետո մնացած բոլոր իրավունքներն ավտոմատ կերպով փոխանցվում են նրան։

Եթե դուք խելամտորեն օգտվեք այս բոլոր միջոցներից, ապա կկարողանաք գումար տնտեսել ու կդառնաք երկար սպասված բնակարանի սեփականատեր։–0–