ԼՂՀ-ն անկախության հռչակման 20 տարվա ընթացքում մեծ ճանապարհ է անցել և արդեն կայացած պետական սուբյեկտ է, հինգշաբթի մամուլի ասուլիսի ժամանակ հայտարարել է Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը:
ԼՂՀ հռչակման 20-ամյակը նշվում է սեպտեմբերի 2-ին:
«Այսօր մենք հաճախ մոռանում և կորցնում ենք 1988-1994 թթ.-ին տեղի ունեցած իրադարձությունների մասշտաբը, դարակազմիկ նշանակությունն ու կարևորության աստիճանը: Իսկ իրականում հրաշք է տեղի ունեցել: Փոքր տարածաշրջանն անկախություն հռչակեց այն պայմաններում, որոնք թվում էր, թե անհնարին էին դարձնում այդ իրադարձությունը: Ի դեպ, այս փոքր տարածաշրջանը ստիպված էր դիմադրել վեցմիլիոնանոց բնակչություն ունեցող պետությանը, որի ռեսուրսներն այն ժամանակ մի քանի անգամ գերազանցում էին Ղարաբաղի և Հայաստանի ռեսուրսներին», - ասաց Իսկանդարյանը:
Քաղաքագետի խոսքերով՝ ամենազարմանալին այն է, որ արդեն 20 տարի է՝ Ղարաբաղը ղարաբաղցիների կողմից լիովին վերահսվող տարածաշրջան է մնում:
«Ղարաբաղը դիմակայեց: Այս տարիների ընթացքում այնտեղ տարատեսակ ինստիտուտներ ձևավորվեցին, նույնիսկ իշխանության ռոտացիա տեղի ունեցավ: Իհարկե ԼՂՀ-ում, ինչպես ցանկացած այլ պետությունում, կան խնդիրներ, սակայն Ղարաբաղն արդեն կայացած սուբյեկտ է՝ իր Սահմանադրությամբ, օրենսդրությամբ, բանակով և որ ամենակարևորն է՝ այնտեղ ապրում են մարդիկ, ովքեր ծնվել և չափահաս են դարձել արդեն անկախ ԼՂՀ-ում, որն, իհարկե, ճանաչված չէ, սակայն այդ մարդիկ ապրում են ԼՂՀ-ի գոյության գիտակցմամբ», - ընդգծեց նա:
Իսկանդարյանի խոսքերով՝ կարելի է նշել, որ «ԼՂՀ-ն ընդհանուր մարմին ունի Հայաստանի հետ» (նույն դրամական համակարգը, փոխկապակցված բանկային համակարգ, տնտեսական փոխներթափանցում, օրենսդրությունների ներդաշնակություն և այլն), սակայն չի կարելի ասել, թե Հայաստանը ԼՂՀ-ի քաղաքականության վրա լիարժեք և անվիճելի ազդեցություն ունի: «Մենք նույնիսկ հակառակի վկաներն ենք եղել, երբ ղարաբաղյան հարցը կարող էր պաշտոնանկ անել Հայաստանի նախագահին», - ասաց քաղաքագետը:
Քաղաքագետը նշեց, որ ապրած ամեն տարին ամրապնդում է Ղարաբաղի ստատուս-քվոն: «Ղարաբաղին այսօր հարկավոր է չպարտվել, նրան, ասենք, պետք չէ գրավել Բաքուն, այլ պետք է պարզապես դիմակայել», - ավելացրեց նա:
Ինչպես հավելեց Իսկանդարյանը, բնականաբար 20 տարվա ընթացքում եղել են նաև սխալներ, «որոնք անհնար է թույլ չտալ», սակայն եթե համեմատենք ղարաբաղյան հակամարտությունը աշխարհում գոյություն ունեցող այլ հակամարտությունների հետ, ապա հարկավոր է ընդգծել, որ Ղարաբաղի տարբերակը լավագույններից մեկն է:
Ղարաբաղյան հակամարտությունը սկսվել է 1988 թվականին, երբ գերազանցապես հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարեց Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու մասին: 1991թ. դեկտեմբերի 10-ին Լեռնային Ղարաբաղում հանրաքվե անցկացվեց, որի ժամանակ մասնակիցների 99,89 տոկոսը քվեարկեց Ադրբեջանից լիովին անկախանալու օգտին:
Դրան հետևեցին Ադրբեջանի ձեռնարկած լայնածավալ ռազմական գործողությունները, որոնք հանգեցրին նրան, որ նրանք կորցրեցին վերահսկողությունը ոչ միայն Լեռնային Ղարաբաղի, այլև հարակից յոթ շրջանների նկատմամբ:
1994թ. մայիսի 12-ին զինադադարի վերաբերյալ եռակողմ համաձայնագրի կնքումից հետո հակամարտության գոտում դադարեցին ռազմական գործողությունները, որոնց հետևանքով երկու կողմից էլ եղավ շուրջ 25-30 հազար զոհ և մոտ մեկ միլիոն մարդ ստիպված լքեց բնօրրանը:
Հրադադարի ռեժիմ հաստատելու վերաբերյալ համաձայնագիրը մինչև այսօր ուժի մեջ է: 1992 թվականից ի վեր հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ բանակցություններ են տարվում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում, որի համանախագահներն են ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան: -0-
