Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման մանրամասները ներառում են այնպիսի դրույթներ, որոնց ընդգրկմանը պնդում էր հայկական կողմը, շաբաթ օրը ԱՄՆ Պետքարտուղարի առաջին տեղակալ Ջեյմս Սթայնբերգի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսի ընթացքում ասել է ՀՀ ԱԳ նախարար Էդվարդ Նալբանդյանը:
Խոսելով ինտերնետ-կայքերում հրապարակված հակամարտության կարգավորման այս կամ այն մանրամասների մասին՝ նախարարն ասել է, որ դրանցից մի մասի շուրջ բանակցություններ ընթացել են, մյուսները չեն քննարկվել:
Սակայն, Նալբանդյանի խոսքերով, կարևոր հանգամանք է այն, որ հակամարտության կարգավորման սկզբունքներում կան դրույթներ, որոնց մասին մշտապես խոսել է պաշտոնական Երևանը, դրանք են՝ Ղարաբաղի կարգավիճակը պետք է սահմանվի Ղարաբաղի ժողովրդի կամքի արտահայտության միջոցով, ինչը պետք է պարտադիր իրավական ուժ ունենա:
«Կարևոր է նաև, որ խոսվում է Լեռնային Ղարաբաղի և Հայաստանի միջև անխափան ցամաքային սահմանի հաստատման մասին, և նախատեսվում են անվտանգության երաշխիքներ: Սրանք կարևոր տարրեր են, որոնց մասին Հայաստանը բազմիցս հայտարարել է՝ որպես հակամարտության կարգավորման հիմք», - ընդգծել է նախարարը:
Պատասխանելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ-երկրներ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և Ֆրանսիայի նախագահների՝ ուրբաթ ընդունված հայտարարության նկատմամբ դիրքորոշման վերաբերյալ հարցին՝ Նալբանդյանը նշել է, որ ողջունում է այդ հայտարարությունը:
«Ես ողջունում են այն մեծ ուշադրությունը, որը համանախագահ-երկրների նախագահները հատկացնում են հակամարտության կարգավորմանը», - ասել է նախարարը:
Նրա խոսքերով՝ Երևանը շնորհակալ է համանախագահ-երկրների նախագահներին, որ նրանք օգնում են կողմերին առաջ ընթանալ հակամարտության կարգավորման ուղով:
Ռուսաստանի, ԱՄՆ–ի և Ֆրանսիայի նախագահներ Դմիտրի Մեդվեդևը, Բարաք Օբաման և Նիկոլյա Սարկոզին նախօրեին հանդես են եկել հայտարարությամբ, որում ասվում է, որ Երևանին և Բաքվին կներկայացվի Լեռնային Ղարաբաղի վերաբերյալ վերջին առաջարկությունների տարբերակը:
Հայտարարության մեջ նախագահները հանձնարարում են իրենց միջնորդներին Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներին ներկայացնել 2007 թվականի նոյեմբերի 29-ի մադրիդյան փաստաթղթի թարմացված տարբերակը, որը պարունակում է համանախագահների հիմնական սկզբունքների ձևակերպումների վերաբերյալ վերջին առաջարկությունները:
«Մենք կոչ ենք անում Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներին վերացնել իրենց միջև առկա որոշ տարաձայնությունները և ավարտել այդ հիմնական սկզբունքների համաձայնեցումը, որը կկազմի կարգավորման համապարփակ ծրագիրը»,- ասվում է Աքվիլայում ընդունված փաստաթղթում:
Հայտարարությունում Դմիտրի Մեդվեդևը, Բարաք Օբաման և Նիկոլյա Սարկոզին հաստատել են «Ադրբեջանի և Հայաստանի ղեկավարներին՝ նրանց կողմից ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հիմնական սկզբունքների համաձայնեցումն ավարտելու գործում օժանդակություն ցուցաբերելու պարտավորությունը»։
Դիվանագիտական աղբյուրներից «Նովոստի–Արմենիա» գործակալության ունեցած տեղեկատվության համաձայն՝ «մադրիդյան առաջարկությունները», որոնց մասին խոսվում է երեք նախագահների համատեղ հայտարարության մեջ, նախատեսում են հանրաքվեի միջոցով ԼՂՀ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի իրագործումն ու Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության իրավական ամրագրումը:
Ղարաբաղյան հակամարտությունը սկիզբ է առել 1988 թ.-ին, երբ հիմնականում հայերով բնակեցված Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարեց Ադրբեջանի կազմից դուրս գալու մասին:
1991 թ. դեկտեմբերի 10-ին, Խորհրդային Միության փլուզումից մի քանի օր առաջ, Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցավ հանրաքվե, որի ժամանակ բնակչության ճնշող մեծամասնությունը՝ 99,89 տոկոսը Ադրբեջանից ամբողջովին անկախանալու կողմ քվեարկեց:
Դրանից հետո սկսվեցին լայնամասշտաբ ռազմական գործողություններ, որոնց հետևանքով Ադրբեջանը կորցրեց վերահսկողությունը Լեռնային Ղարաբաղի և նրան հարակից յոթ շրջանների նկատմամբ:
1994 թ.-ի մայիսի 12-ին՝ զինադադարի մասին համաձայնագրի ուժի մեջ մտնելուց հետո հակամարտության գոտում դադարեցին ռազմական գործողությունները: Պատերազմի հետևանքով երկու կողմից զոհվեց մոտավորապես 25-30 հազ մարդ և մոտ մեկ միլիոնը ստիպված եղավ լքել բնակավայրերը:
Զինադադարի ռեժիմի մասին համաձայնությունը պահպանվում է մինչ այժմ:
1992 թ.-ից մինչ օրս ընթանում են բանակցություններ հակամարտության խաղաղ կարգավորման ուղղությամբ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում, որի համանախագահներն են ԱՄՆ-ն, Ռուսաստանը և Ֆրանսիան:-0-
