Հայոց ցեղասպանությունից փրկված ձեռագրերը կցուցադրվեն Մատենադարանում՝ «Վերապրած ձեռագրեր» խորագրի ներքո

ԵՐԵՎԱՆ, 17 ապրիլի. /Նովոստի–Արմենիա/. Ուրբաթ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանի ներկայությամբ Մատենադարանում կբացվի «Վերապրած ձեռագրեր» ցուցադրությունը, որը նվիրված կլինի Հայոց ցեղասպանության 100–րդ տարելիցին։

Կներկայացվեն բացառիկ ձեռագրեր և արխիվային փաստաթղթեր, որոնք փրկվել են ցեղասպանությունից և հավաքվել Արևմտյան Հայաստանի տարածքում։

Հատուկ տեղ է հատկացված վարդապետ Հովհաննես Հյուսյանի կյանքին և գործունեությանը, որի շնորհիվ Վանա լճի Լիմ կղզում գտնվող վանքում պահպանվել է 1400 ձեռագիր և 12 հազար մարդ փրկվել։

Ցուցահանդեսին ներկայացված է նաև այն խմբերի գործունեությունը, որոնց 1918–20թթ.–ին Ամենայն Հայոց Գարեգին Հինգերորդ Կաթողիկոսը ուղարկել էր Արևմտյան Հայաստան` հին հայկական ձեռագրեր փնտրելու, հավաքելու և փրկելու նպատակով։

Կներկայացվեն Վասպուրականում, Մուշում, Կարինում գտնված ձեռագրեր, որոնց մեջ կան հրամաններ` հայերի ունեցվածքն առգրավվելու մասին, Էջմիածնում որբանոցի գործունեությանը վերաբերող լուսանկարներ, գրանցամատյաններ` Ադանա քաղաքի հայկական թեմից (Կիլիկիա), Այնթափի մարտերի լուսանկարներ և այլ նյութեր։

Ցուցանմուշները կներկայացվեմ Մատենադարանի վեց ցուցասրահներում։

Ինչպես լրագրողներին տեղեկացրեց Մատենադարանի տնօրեն Հրաչյա Թամրազյանը, Ցեղասպանության ժամանակահատվածում և հետագա տարիներին փրկվել են ոչ միայն առանձին ձեռագրեր, «Մշո ճառընտիր» գիրքն ու Զեյթունի Ավետարանը, այլ նաև հազարավոր այլ ձեռագրեր, որոնք հավաքվել են Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածնի գրադարանում։

«Ընդհանուր առմամբ կարելի է փրկված համարել Մատենադարանի գրեթե բոլոր ձեռագրերի հավաքածուները», – ընդգծեց նա։

Թամրազյանի խոսքով` բացի հիմնական ցուցադրությունից, Հայոց ցեղասպանության 100–րդ տարելիցի կապակցությամբ կազմակերպվել են նաև հին հայկական ձեռագրերի թեմատիկ և նպատակային ցուցադրություններ։

«Բոլոր այս ցուցահանդեսներն ունեն գիտական բազա և փոխկապակցված են», – պարզաբանեց նա։

Մատենադարանի տնօրենը նաև ընդգծեց, որ ցուցահանդեսի նախապատրաստական աշխատանքների ընթացքում կազմակերպիչները բախվել են զարմանալի մի փաստի` հայերը փրկել են ոչ միայն հայկական ձեռագրերը, այլ նաև արաբերեն նյութերը, որոնց թվում կան օսմաներեն հին ձեռագրեր։

«Չեմ կարող չնշել ձեռագրերից մեկի փրկման զարմանալի փաստը։ Դա XVI դարի հայտնի բանաստեղծ Բակիի «Դիվանն է»։ Փրկված նմուշը հրատարակվել է նրա կենդանության օրոք և համարվում է ամենահին ու ամբողջական նմուշներից մեկը։ Ստացվում է, որ մեր ժողովուրդը ցեղասպանությունից փրկել է անգամ այն մարդկանց հոգևոր արժեքները, ովքեր մեր ժողովրդին հալածանքների են ենթարկել։ Եվ սա պարադոքս չէ», – ասաց նա։

Նա նաև ընդգծեց, որ փրկվել է հայկական ձեռագրերի միայն մեկ տասներորդ մասը, որը հրաշքով հանվել է հազարավոր տաճարների և եկեղեցիների փլատակների տակից։

Թամրազյանը տեղեկացրեց, որ ցուցահանդեսների շրջանակում կկազմակերպվեն նաև գիտաժողովներ, կհրապարակվեն ուսումնասիրություններ մի քանի լեզվով, կհրատարակվեն ալբոմներ։

Մատենադարանը հիմնվել է 1957թ.–ին։ Ֆոնդում կան պատմության, աշխարհագրության, քերականության, փիլիսոփայության, իրավունքի, բժշկության մասին հայերեն, արաբերեն, պարսկերեն, հունարեն, ասորերեն, լատիներեն, եթովպերեն, հնդկերեն, ճապոներեն և այլ լեզուներով գրված հազարավոր ձեռագրեր։

Այսօր Մատենադարանում պահվում է մոտ 18 հազար հին ձեռագիր։ Մատենադարանի ֆոնդը մշտապես համալրվում է։ Միայն վերջին 3–4 տարում այն համալրվել է մոտ 1,5 հազար ձեռագրով։–0–