Ինչպես ճիշտ պարտքով գումար տալ

ԵՐԵՎԱՆ, 10 հունվարի. /Նովոստի–Արմենիա/. Ինչպես ժողովուրդն է ասում, ընկերոջը պարտքով փող տալու դեպքում կարելի է կորցնել և′ փողը, և′ ընկերոջը։ Հաճախ լինում են դեպքեր, երբ մտերիմ կամ ծանոթ մարդիկ միմյանցից գումար են վերցրել` այն անպայման վերադարձնելու պայմանով, սակայն կամ ուշացրել են վերադարձը կամ ընդհանրապես չեն վերադարձրել։ Իհարկե, միշտ չէ որ այդ ամենը տեղի է ունենում դիտավորությամբ, սակայն դրանից իրավիճակը չի կարգավորվում։ Սակայն ամեն ինչ կարող էր այլ կերպ լինել, եթե մենք ձևակերպել էինք համապատասխան փաստաթղթեր` փոխառության պայմանագրեր, ստացականներ և այլն։ Հենց այս փաստաթղթերը կօգնեին վերադարձնել գումարը։ «Նովոստի–Արմենիա» գործակալությունը ներկայացնում է տեղեկատվություն այն մասին, թե ինչպես կարելի է ճիշտ պարտքով գումար տալ, որպեսզի հետագայում վերադարձնել այն։

Ի՞նչ պետք է իմանա պարտքով գումար տվող մարդը

Մեզնից շատերը կյանքում գոնե մեկ անգամ բախվել են պարտքով տված գումարը վերադարձնելու խնդրի հետ։ Սակայն քչերը գիտեն, թե ինչպես պետք է ճիշտ պարտքով գումար տալ (խոսքը հատկապես մեծ գումարների մասին է), ինչպես կարելի է վտանգից զերծ պահել սեփական ունեցվածքը և կան, արդյոք, փոխառություններ տրամադրելու կանոններ, որոնք ամրագրված են օրենսդրական մակարդակով։ Այս բոլոր հարցերը հարկավոր է ավելի մանրամասն ուսումնասիրել։

Փոխառության պայմանագիր. Հայաստանում փոխառությունների և պարտքերի բռնագանձման հետ կապված հարցերը կարգավորվում են ՀՀ Քաղաքացիական օրենսգրքի 877–886–րդ հոդվածներով։ Պարտքը վերադարձնելու հետ կապված խնդիրների խուսափելու ամենաարդյունավետ և օրինական միջոցը փոխառության պայմանագիր կնքելն է, որը կարևոր փաստաթուղթ է։ Այն սահմանում է կողմերի փոխադարձ իրավունքներն ու պարտավորությունները։ Փաստաթուղթն ունի իրավաբանական ուժ միայն այն դեպքում, եթե պայմանավորված գումարը գերազանցում է 20 հազար դրամը։ Այս սահմանափակումը վերաբերում է միայն ֆիզիկական անձանց, իսկ եթե գործարքում մասնակցում է իրավաբանական անձ, ապա պայմանագիրը կազմվում է գումարի ցանկացած չափի դեպքում։ Գործարքի գրավոր ձևը չպահպանելու դեպքում կողմերն իրավունք չունեն վկայակոչել պայմանագրի պայմանները, սակայն միաժամանակ նրանց մոտ պահպանվում է գրավոր այլ ապացույցներ ներկայացնելու իրավունքը։

Պայմանագրում անհրաժեշտ է նշել այն ստորագրման ամսաթիվն ու վայրը, կողմերի տվյալները (անուն, ազգանուն, հայրանուն, ծննդյան ամսաթիվ, անձնագրի տվյալներ և հաշվառման հասցեն), պարտքով տրվող գումարի չափը (թվերով և տառերով), գումարը վերադարձնելու ամսաթիվը։ Փոխառության պայմանագրում կարող են նշվել նաև գումարը կամ տոկոսը ժամանակին չվերադարձնելու դեպքում սահմանված տույժերի և տուգանքների բռնագանձման պայմանները։ Պայմանագիրը կազմվում է 2 օրինակով (յուրաքանչյուր կողմին մեկական օրինակ) և կողմերի ցանկության դեպքում կարող է վավերացվել նոտարի կողմից։

Ստացական. դեպքերի մեծ մասում փոխառուին դրամական փոխանցումներ կատարման կամ ինչ-որ իրերի փոխանցման հաստատման համար օգտագործվում է համապատասխան ձևով կազմված ստացականը: Դատական պրակտիկան վկայում է, որ փողերի ստացումն ապացուցելու համար անհրաժեշտ է, որպեսզի փոխառուն իր ձեռքով գրի ստացական (առանց տեխնիկական միջոցների օգտագործման): Ստացականում պետք է նշվեն կողմերի անձնագրերի տվյալները, նրանց հասցեները, փոխառուի կողմից փողերի ստացման փաստը, գումարի փոխանցման ամսաթիվն ու վայրը, ինչպես նաև պարտքը վերադարձնելու ժամկետը: Շատ կարևոր է, որպեսզի ստացականում նշվի նաև փոխառության պայմանագրի համարն ու ամսաթիվը, որի միջոցով պարտքատերը փոխանցել է գումարը փոխառուին:

Գումարը վերադարձնելուց հետո փոխառուին է վերադարձվում ստացականի բնօրինակը: Վարկատուն պետք է անձամբ ստորագրի ստացականը և գրառում անի այն մասին, որ փոխառուն ամբողջությամբ վերադարձրել է դրամական միջոցները: Գործնականում եղել են դեպքեր, երբ փոխառուները դատական նիստերին հայտարարել են, որ պարտքով փող չեն վերցրել և որ իրենք չենք կազմել ու ստորագրել ստացականը: Այս դեպքերում դատարանը նշանակում է ձեռագրաբանական փորձաքննություն: Ընդ որում փորձաքննության է ենթարկվում ոչ միան փոխառուի ստորագրությունը, այև ստացականի ողջ տեքստը: Այդ իսկ պատճառով շատ կարևոր է, որպեսզի ստացականի ամբողջ տեքստը գրվի փոխառուի կողմից:

Պարտավորությունների ապահովում. եթե պարտքով մեծ գումար է տրվում, ապա վարկատուին խորհուրդ է տրվում օգտվել պարտականությունների ապահովման միջոցներից: Հայաստանում այդ միջոցներից ամենատարածվածն ու գործունը գրավն է, որը պահանջում է գրավի մասին պայմանագրի կնքում, որտեղ նշվում է, թե ինչ նպատակով է գրավ դրվում գույքը: Ամենահուսալի գրավն անշարժ գույքն է:

Դա բացատրվում է նրանով, որ այն անհնար է թաքցնել, իսկ գրավի իրավունքը պետք է գրանցվի ՀՀ կառավարությանն առընթեր Անշարժ գույքի կադասրի պետական կոմիտեում: Այս դեպքում անհնար է անշարժ գույքի վաճառքը կամ օտարումն առանց վարկատուի համաձայնության և դրամական միջոցների վերադարձման պարտականությունները խախտելու դեպքում վարկատուն հնարավորություն կունենա դիմել համապատասխան մարմին` գրավադրված գույքի իրացման խնդրանքով: Հիշեք, որ առանց պետական գրանցման անշարժ գույքի գրավն անվավեր է:

Հայցի ներկայացում. փոխառության պայմանագիր կնքելիս ամենակարևորը պարտքի գումարի վերադարձն է, որովհետև ոչ ոք երաշխավորված չէ անբարեխիղճ փոխառուներից։ Այդ իսկ պատճառով պարտատերը նշված ժամկետում պարտքը չվերադարձնելու դեպքում պետք է սկսի պարտքի գումարի գանձման ընթացակարգ և հայցադիմում ներկայացնի դատարան։ Փոխառության պայմանագրով պարտքի գանձման պարագայում հայցի վաղեմության ժամկետը կազմում է 3 տարի։ Հայցի վաղեմության ժամկետը հաշվարկվում է սկսած այն պահից, երբ լրանում է պարտքը վերադարձնելու ժամկետը։ Հայցի վաղեմության ժամկետի լրանալուն պես դատարանը կարող է մերժել հայցի բավարարումը։

Դրամական միջոցների գանձման պահանջով հայցադիմումը պետք է ներկայացվի պատասխանողի (պարտատուի) բնակության վայրում գտնվող առաջին ատյանի դատարան, եթե կողմերը պայմանագրով այլ դատարան չեն նախատեսել։ Հայցին անհրաժեշտ է կցել հայցի գումարի 2 տոկսոի չափով պետական տուրքի վճարման կտրոնը, փոխառության պայմանագիրը, պարտավորագիրը, ինչպես նաև այլ անհրաժեշտ փաստաթղթեր։

Հայցադիմում կազմելու համար ավելի լավ է դիմել իրավունքի ոլորտի մասնագետների օգնությանը, քանի որ հայցի ներկայացումը դատարան և գործի վարումն ունեն առանձնահատկություններ, որոնց չիմացությունը կարող է թույլ չտալ պարտատիրոջը վերադարձնել սեփական գումարը։