ԵՐԵՎԱՆ, 14 սեպտեմբերի. /Նովոստի–Արմենիա/. Լուրերով հաճախ կարելի է լսել տեղեկատվություն այն մասին, որ Կենտրոնական բանկը նվազեցնում կամ բարձրացնում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը։ Սակայն մասնագետներից բացի, քչերը գիտեն, թե ինչ է նշանակում այդ տոկոսադրույքը և ինչ դեր է խաղում տնտեսության մեջ։ Միգուցե միջին վիճակագրական մարդն ինքն իրեն հարց է տալիս` իսկ ինչու՞ է հարկավոր այդ մասին իմանալ։ Իրականում, այդ տեղեկատվությունը շատ օգտակար է ոչ միայն ֆինանսական ոլորտի մասնագետներին կամ տնտեսագետներին, այլև հասարակ քաղաքացիներին։
Ի՞նչ է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը
Առևտրային բանկերը, բնակչության պես, վարկ են վերցնում։ Բանկը կարող է վարկային միջոցներ վերցնել կամ այլ առևտրային կամ միջազգային բանկերից կամ էլ ֆինանսական կազմակերպություններից։ Դա իրական է, սակայն ժամանակատար է և թանկ։ Այդ պատճառով երբ բանկերին գումար է հարկավոր լիկվիդայնության պակասը ծածկելու համար (կանխիկ գումարի ժամանակավոր պակաս), նրանք դիմում են Կենտրոնական բանկին` որպես վերջին ատյանի վարկատու։ Իսկ վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը վարկի գինն է, այսինքն` այն տոկոսադրույքը, որով բանկերը վարկային միջոցներ են վերցնում կարգավորիչից։
Ինչի՞ վրա է ազդում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը
Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը միայն առևտրային բանկերին տրամադրվող վարկի տոկոսադրույքը չէ, այն նաև ԿԲ–ի հիմնական ու կարևոր գործիքն է ֆինանսական շուկայի և ողջ տնտեսության կարգավորման գործում։ Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքի, այսինքն դրա բարձրացման և նվազեցման միջոցով ԿԲ–ն ազդում է գնաճի և ֆինանսական շուկայում առկա տոկոսադրույքների վրա։
Երբ դրամն արժեզրկվում է, ԿԲ–ն գնաճը զսպելու նպատակով բարձրացնում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը։ Դա իր հերթին հանգեցնում է տոկոսադրույքների աճի և զսպում է բնակչության ու բիզնեսի վարկավորումը։ Արդյունքում, նվազում է պահանջարկն ու սպառումը, և որպես արդյունք` կրճատվում գնաճը։ Գները սկսում են նվազել, ինչը թվում է, թե լավ է, սակայն մինչև որոշակի աստիճան, քանի որ ցածր գնաճը կարող է հանգեցնել հետագա գնանկման, երբ գների նվազումն արդեն հնարավոր չի լինի վերահսկել։ Ցածր պահանջարկի և գնանկման պայմաններում տնտեսությունը խթանելու համար ԿԲ–ն սկսում է աստիճանաբար նվազեցնել վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, ինչի արդյունքում տոկոսադրույքները կրճատվում են, վարկավորումն` աճում, ինչը հանգեցնում է նաև պահանջարկի և սպառման ավելացման, ինչն էլ արդյունքում բերում է տնտեսական ակտիվության ու գնաճի ավելացման։ Այսպիսով, վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքն այն գործիքն է, որը թույլ է տալիս ԿԲ–ին իրականացնել առանցքային գործառույթներից մեկը` ապահովել գների կայունություն Հայաստանի տարածքում։
Ինչու՞ է դա պետք իմանալ
Առաջին հայացքից կարող է թվալ, որ այդ բոլոր գիտելիքները սովորական մարդուն պետք չեն։ Բայց դա միայն թվում է։ Չէ՞ որ մեզանից շատերը բանկերի հաճախորդներ են, մասնավորապես, ավանդատուներ են կամ վարկառուներ։ Եվ բանկի ցանկացած նորմալ հաճախորդ ձգտում է իր ավանդը ներդնել առավելագույնս բարձր տոկոսադրույքով, իսկ վարկը վերցնել ամենացածրով։
Չէ ՞ որ տոկոսադրույքներն ուղղակիորեն կախված են վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքից: Այսպես, երբ ԿԲ-ն իջեցնում է վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը, ապա ֆինանսական շուկայի տոկոսադրույքները, ավանդների և որոշակի ժամանակային լագով վարկերի տոկոսադրույքները սկսում են նվազել, և հակառակը: Արդյունքնում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքից է կախված` կթանկանա՞ն մեր պարտքերը կամ կավելանա՞ մեր դեպոզիտների եկամտաբերությունը: Այդ իսկ պատճառով մեզ համար այդքան կարևոր է իմանալ այդ գործիքի մասին և հետևել դրա փոփոխություններին:
Ինչպե՞ս է փոխվել տոկոսադրույքը Հայաստանում
Դրամավարկային քաղաքականության գործիքների տոկոսադրույքների մասին որոշումն ընդունվում է Կենտրոնական բանկի Խորհրդի նիստում և, համապատասխանաբար, տոկոսադրույքները սահմանվում են նախապես հայտարարված տարեկան ժամանակացույցով: Այսօր վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը Հայաստանում սահմանված է 6 տոկոսի մակարդակում: Այս տարվա մարտին ԿԲ-ն դադարեցրել է դրամային քաղաքականության շարունակական թուլացումը: Կենտրոնական բանկի` տնտեսության խթանման ծրագրի արդյունքում տոկոսադրույքը նվազեցվել է 12 անգամ` 2015 թվականի հունիսի 10,5 տոկոսից մինչև 6 տոկոս 2017 թվականի փետրվարին: Դրանից հետո հաշվետու ժամանակահատվածում նվազել են ավանդների կարճաժամկետ տոկոսադրույքները միջինը 5 տոկոսով և վարկերինը` 4 տոկոսով:
Վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը սահմանվում է` ելնելով երկրի ընթացիկ տնտեսական վիճակից և գնաճի մակարդակից: Այսպես, օրինակ, ԱՄՆ-ում բազային տոկոսադրույքը սահմանվել է 1–1,25 տոկոս մակարդակում, Եվրագոտում` 0 տոկոս, Ճապոնիայում այն ունի 0,1 տոկոսի բացասական ցուցանիշ: Ռուսաստանում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը երկրորդական ցուցանիշ է, իսկ դրամային քաղաքականության հիմնական կարգավորող գործիքն առանցքային տոկոսադրույքն է, որն այսօրվա դրությամբ սահմանվել է 9 տոկոսի մակարդակում: Վրաստանում վերաֆինանսավորման տոկոսադրույքը կազմում է 7 տոկոս, Ադրբեջանում` 15 տոկոս: -0-
